TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ

TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ

Türkler tarihleri boyunca pek çok din ve inanış biçimini benimsemiştir.Ancak bu dinler içerisinde en çok Göktanrı ve İslamiyet yayılmıştır.Bir toplumun sahip olduğu dini;sanatını,geleceğini,giyim kuşamını,ahlak yapısını,zevklerini,dilini ve ortak amaçlarını etkilemektedir.Bu nedenle din değiştirmek oldukça zordur.8 yy. ile 12.yy arasında Türk toplumu tarihinin en köklü değişimini yaşamış,bu nedenle tarihçiler Türk tarihinin İslamiyet öncesi ve sonrası olarak 2 bölümde incelemişlerdir.

Türk-Arap mücadeleleri Abbasiler döneminde şiddetini kaybetti.Çin ve Abbasi orduları arasında 751 yılında Talas savaşı Karluk Türklerinin Müslümanların yanında yer almasından dolayı Abbasilerin üstünlüğü ile sonuçlandı.Bu savaştan sonra Türk-Arap ilişkileri olumlu yönde gelişti.Bu olay Orta Asya’nın kaderini değiştirirken,Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinde de etkili oldu.Talas savaşında Çinlilere karşı Arapların yanında yer alan Karluklar 10.yy’dan itibaren kalabalık gruplar halinde İslamiyet’i kabul ettiler.

TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABUL ETME NEDENLERİ

Türkler 10.yy başlarından itibaren büyük kitleler halinde Müslüman olmaya başladılar.Bunda Türklerin İslam öncesi inanışları ile İslamiyet arasında büyük benzerliklerin bulunması etkili olmuştur.

TÜRKLERİ İSLAMİYETE GİRMEYE TEŞVİK EDEN FAKTÖRLER

1-Türkler diğer dinlere karşı engin bir hoşgörüye sahipti.İslamiyet de bir hoşgörü diniydi.

2-Eski Türk dini ile İslamiyet arasındaki benzerlik:

a-Tek tanrı inancı b-Ahiret inancı c-Hac ve kurban ibadetlerine benzer ibadetlerin varlığı

3-Sosyolojik faktörler,aile kavramına verilen önem,namus,temizliğe verilen önem İslamiyet’teki cihat ve gaza anlayışı ile Türk-Cihan hakimiyeti düşüncesinin benzerlik göstermesi.

4-Ekonomik ve sebepler,eski Türk toplumunda sosyal sınıflar yoktu.İslam dininde de böyle bir ayrımın yapılmaması,dolayısıyla her iki düşüncede de halkın refah ve mutluluğunun gözetilmesi vardır.

5-Siyasi ve askeri tercih;8yy’da Türk-Çin rekabeti hızla devam etmekte,hatta hakimiyet yavaş yavaş Çinlilerin Türklerin elindeki Maverünnehir’i de alarak egemenliği ele geçirmek istiyordu.Güneyde Arap yarımadasında ortaya çıkan İslam dinide büyük bir hızla yayılarak Çinlilerle rakip olabilecek konuma gelmiştir.751’de Çinlilerle Araplar arasında meydana gelen Talas savaşında Türkler İslam ordusu yanında Çinlilere karşı savaşmış ve büyük bir zafer elde edilmiştir.Bu olaydan sonra Türklerle Araplar arasındaki yakınlaşma hızlanıştır.

TALAS SAVAŞININ ÖNEMİ VE SONUÇLARI

1-Türk-Arap ilişkileri gelişti.Türklerin İslamiyet’e girişinde dönüm noktası oldu.

2-Çin’in Orta Asya üzerindeki emelleri sona erdi.Saldırı konumundan savunma konumuna geçtiler.

3-Orta Asya’nın Çinlileşmesi beklenirken Müslümanlılaşmasına sebep oldu.

4-Yeni buluşlar ve teknik gelişmeler Çinlilerden Türklere,Türklerden Araplara geçmiş ve batıdaki gelişmelere zemin hazırlamıştır.

5-Doğu ticaret yollarının denetimi Müslümanlara geçti.

6-Karluklar 766’da bağımsız devlet kurdular.

TÜRKLERİN İSLAMİYETE HİZMETLERİ

Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleri dünya tarihinin önemli olaylarından birisidir.Çünkü Türkler İslamiyet’in korunup,geniş alanlara yayılmasında İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesinde önemli rol üstlendiler.Türkler özellikle Abbasilerden itibaren halifelik orduları içinde yer aldılar.Bizans sınıfındaki Antep,Urfa,Tarsus gibi şehirlere yerleştirilmeleri ile İslam devletini Bizans tehlikesine karşı korudular.Türklerin yerleştirildiği bu sınır şehirlerine avasım adı verilirdi.Türkler için Bağdat yakınlarında askeri bir şehir olan Samarra kenti kurulmuştur.Türkler zaman zaman Abbasilere karşı isyan ederek yönetimde bulundukları topraklarda kendi devletlerini kurdular.(Tolunoğuları,İhşitler)Oğuzların İslamiyeti kabul etmelerinden sonra Büyük selçuklu devleti kuruldu.Bu devletin güçlü bir İslam devleti haline gelmesi ile Türkler İslam dünyasının siyasi liderliğini ele geçirdiler.Müslüman Türk hükümdarlar,Abbasi halifelerini korudular.Tuğrul bey,Abbasi halifesini Şii Büveyhoğulları baskısından kurtardı.Abbasi halifesi bu yardımlarından dolayı Tuğrul beye doğunun ve batının sultanı ünvanını verdi.Bu durum,Türklerin İslam Dünyasında ulaştığı gücü en güzel şekilde açıklamaktadır.

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

1-TOLUNOĞULLARI(868-903)

Aslen dokuz oğuz Türklerinden olan Tolunoğlu Ahmet mısırda valiyken Abbasilere karşı bağımsızlığını ilan ederek Tolunoğlulları devletini kurdu(868)Kendisine iyi bir çevre edinen Tolunoğlu Ahmet düzenli bir ordu oluşturmuş ve Mısır ekonomisini geliştirmek için çalışmıştır.Kuzeye doğru seferler yapmış,Suriye,Hatay ve Tarsus’a kadar hakimiyetini genişletmiştir.Mısırda Türk İslam kültürünün yayılmasını sağlayan Tolunoğulları Abbasiler tarafından yıkılmıştır.O dönemden kalma en önemli eser Tol.Ahmet Camiidir.

2-İHŞİTLER(935-969)

Tolunoğlu devleri yıkıldıktan sonra Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.Bu devletin kurucusu olan Muhammed,Abbasilerin Suriye valisi iken 935’de Mısır valiline atandı.Aslen Fengane Türklerinden olan Muhammede halife tarafından başarılı hizmetlerinden dolayı İhşid ünvanı verilmiştir.Bundan dolayı kurduğu devlete de ihşidler devleti denildi.Güneye doğru seferler yaparak Suriye’nin tamamını ve hicaz bölgesini ele geçirdi.Şii Fatmileri tarafından 969’da yıkıldılar.Mısır’ın ekonomik bakımdan yükselmesine ve Türk-İslam kültürünün yayılmasına sebep olmuşlardır.Ayrıca bölgede Hristiyanlarla savaşarak İslam devletinin savunuculuğunu da yapmışlardır.

3-KARAHANLILAR(840-1212)

-Karluk,yağma,çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur.İlk Müslüman Türk devletidir.

-Kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır.

-Başkent Balasagun’dur.

-Korucular Karahan ünvanını kullandığı için devlete Karahanlılar adı verilmiştir.

-945’te Satuk Buğra Han İslamiyet’i resmi din olarak kabul etmiştir.Kendisi de Abdül kerim ünvanını almıştır.

-Halkın tümü Türk,resmi dili Türkçe’dir.

Karahanlılar,Samanoğullarına karşı Gaznelilerle birleşerek mücadele ettiler.999 yılında Samanoğullarına son verdiler.Maveraünnehri Karahanlılara,Horasan Gaznelilede kaldı.Ceyhun nehri iki ülke arasında sınır oldu.İki ülke arasında Horasan yüzünden sık sık savaşlar oldu.Ancak bu savaşlarda Karahanlılar başarısız olmuştur.Yusuf Kadir Han’ın ölümünden sonra ülkede başlayan taht mücadeleleri devletin 1042 yılında Doğu Karahanlılar ve batı Karahanlılar diye ikiye ayrılmasına sebep oldu.

Doğu Karahanlılara 1211’de Karahitaylılar son verdiler.Batı Karahanlılar ise Karahitay saldırıları ile zayıflamış,1212’de Harzemşahlar Devleti tarafından yıkılmıştır.

4.GAZNELİLER(963-1187)

-Kaloç Türkleri tarafından kuruldu,kurucusu Alp Tigindir.

-Alp Tigin Samanoğulları Devleti’nde yetişmiş bir Türk komutanıdırç

Garlulardan Gazne’yi alarak 963’te devletini kurdu.Alp Tigin’den sonra Sebuk Tigin hükümdar oldu.Onun dönemindede sınırlar genişletildi.

Gaznelilerin en ünlü hükümdarı Sultan Mahmuttur.En parlak dönemi onun zamanında yaşandı.

Gazneli Mahmut’un Hindistan’a sefer düzenlemesinin başlıca sebebleri;

-Hindistan’ın yer altı ve yer üstü kaynaklarının zengin olması

-Ganimet elde etme

-Hindistan’da İslamiyet’i yaymak istemesi.

Hindistan’a 17 sefer düzenlemiştir.Bu seferler sonunda sınırlar genişletildi.Hindistan’ın Pencap,Peşover,Multan,Gücarat,Sistan,Delhi ve Ganj’ın batısı ele geçirildi.Bu seferlerde elde edilen başarılar,Sultan Mahmut’un İslam dünyasının kahramanı olmasını sağladı.Hindistan’daki zengin altın ve mücevherler Gazne’ye taşınarak,ülke değerli yapılarla süslendi.Hindistan’dan getirilen filler ise Gazne ordusuna farklı ve üstün bir özellik kazandırdı.

Gazneli Mahmut döneminin önemli olaylarından biri de Gazne-Selçuklular ilişkileri oldu.Bu sırada kuzeyde büyük bir tehlike olarak beliren Selçuklular giderek büyümekte ve Horasan’a girmeye çalışıyordu.Sultan Mahmut ilk önce Selçukluları mağlup etti.Ancak bu mağlubiyet ile onların büyümesi ve genişlemesini önlemeyince Selçuklu Yabgusu Arslan’ı hile ile yakalatarak Hindistandaki Kolincar kalesine hapsetti.

Daha sonra Irak’a yöneldi.Büveyhoğulları yndi ve bağdat’ta oturan Abbasi halifesini baskısından kuratardı.Kendisine halife tarafından sultan ünvanı verildi.Türk tarihinde ilk defa Sultan ünvanını kullanan Gazneli Mahmut oldu.Sultan Mahmut’un ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mesut babasının yerini dolduramadı.Sultan Mesut,Maveraünnehir ve Horasan’a doğru ilerleyen Tuğrul ve Çağrı Beyleri emrindeki Selçuklular üzerine ordu gönderdi.1035’te Nesa yakınarında yapılan savaşı Gazneliler kaybetti.1038’de Serahs yakınlarında yapılan savaşı da kaybeden Gazneliler,güçlü bir ordu hazırlayarak tekrar harekete geçti.Hassa(kapıkulu-Gulam)ordusu oluşturan ilk Türk devleti Gaznelilerdi.

ARSLAN YAGBUNUN SELÇUKLULARIN BAŞINA GEÇMESİ