Türkiye Cumhuriyeti Kronolojik tarihi
29 ekim 1923 –Ankara TBMM de saat 20:30 İttifakla Türkiye devletinin rejiminin Cumhuriyet olduğu kabul ediliyor .Gazi Mustafa Kemal Paşa Cumhuebaşkanı seçiliyor .İsmet İnönü Başbakan olarak kabineyi kurmakla görevlendiriliyor .
31 ekim-seferberlik kaldırıldı (3 eylül 1914 de ilan edilmişti
1 kasım - fethi okyar meclis başkanlığına seçildi
8 kasım-doktorların mecburi hizmet kanunu kabul edildi
24 kasım –hindistan’daki müslüman ismaili mezhebi cemaat lideri Ağa han ile Emir Ali ;hilafet ve halifeninsiyasi durumunun korunmasıyla ilgili olarak İsmat İnönüye mektup gönderdi .
5 kasım-bu mektup bazı gazetelerde yayınlandı
8 aralık- istiklal mahkemeleri üyeleri seçildi
9 aralık-mektubu yayınlayan gazeteciler tutuklandı
12 aralık- kurtuluş savaşında (15.5.19119-1.11.1923)yararlılık gösterenlere istiklal
madalyası verilmesi kararlaştırıldı .
26 aralık-genel af çıkarıldı
31 aralık –m.kemal izmir seyahtine gitti
1924
10 ocak –askerlik süresi 1.5 yıla indirildi
15 şubat –m.kemal paşa ordu ve kolordu komutanlarıyla ,ismet paşa ve genelkurmay başkanı ile toplandı .şu kararlar alındı:
a-halifeliğin kaldırılması
b-şeriye ve evkaf bakanlığının kaldırılması
c-öğretim ve eğitimin birleştirilmesi
d-genel kurmay bakanlığının bakanlar kurulu dışına çıkarılması
26 şubat- Sürmene’nin kurtuluş yıldönümü
3 mart –hilafetin kaldırılması ,tevhid-I tedrisat kanunu
5 mart ismet paşa yeni kabineyi kuruyor
13 nisan –1.dünya savaşındaki liderlerimiz talat ,cemal ve bahattin şakir in ailelerine maaş bağlanması
22 nisan – demiryolları genel müdürlüğü kuruldu ,anadolu ,bağdat yolu satın alındı
23 nisan –iziz almadan ağaç kesilememesi kanunu 23 nisan –türk ocakları yeniden kuruldu
- nisan-diyanet işleri başkanlığına ,kurtulusavaşında Ankara hükümetini destekleyen ,İstanbul hükümetinin ,kurtuluş hareketini kötüleyen fetvalarına karşılık veren ,vatansever din adamı Mehmet Rıfat Börekçi(1681-1941)atandı .
7 mayıs-istanbulda cumhuriyet gazetesi yayınlanmaya başladı
22 eylül-m.kemal paşa eşi latife hanımla beraber samsunu ziyaret etti Gazi istiklal ticaret okulu öğretrmenlerine şunları söylemiştir:
….Dünyada her şey için ,uygarlık için ,hayat için başarı için ,en hakiki mürşit ilimdir ,fendir .İlmin ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir ,cehalettir ,delalettir …’
10 ekim –ankara sivas demiryolu yapılmaya başladı
25 ekim-büyük türk düşünürü türkçülüğün babası Ziya Gökalp öldü
29 ekim –tbmm 2. Binasına taşındı
29 aralık-bahriye bakanlığı kurulmasına dair 539 nolo kanun kabul edildi
1925
1 ocak-lozan antlaşmasına göre Türkiye Cumhuriyeti, gümrük vergilerini uygulamaya başladı
7 ocak –recep peker CHP genel sekreteri oldu
30 ocak-patrik konstantin 4 bursalı olduğu için mübadeleye dahil edilerek sınırdışı edildi
11 şubat-şeyh sait isyanı.eski adı genç olan bingöl ilinin ergani ilçesine bağlı eğil bucağının pınar köyünde başlayan ayaklanma,elazığ ve diyarbakır’ada sıçradı .
16 şubat –tayyare cemiyeti kuruldu(thk)
17 şubat –aşar vergisi kaldırıldı(köylünün toprak ürününün 10 da 1 I alınıyordu)
24 şubat –elazığ asilerr tarafından işgal edildi
25 şubat- güneyde sıkı yönetim ilan edildi ,dinin politik amaçlarla suistimal edilemeyeceğine dair kanun kabul edildi
26 şubat- bir fransız şirketinin yönettiği tütün rejisi lağv edildi ve sigara kağıdı fabrikası kurulmasına karar verildi
7 mart-tbmm istiklal mahkemesi üyelerini seçti
5 nisan –şeker fabrikaları kurulmasıo kanunu
12 nisan-şeyh said yakalandı
22 nisan-harita genel müdürlüğü,yüksek askeri şura ,ticaret ve sanayi odaları kanunları kabul edildi
3 haziran-terakkiperver cumhuriyet fırkasını kapatılması kabul edildi
29 haziran-diyarbakır istiklal mahkemesi şeyh said ile 46 yandaşını ölüme mahkum etti .Güney bölgesinde tekkeler kapğatıldı .
5 ağustos- m.kemalpaşa latife hanımdan ayrıldı .(29 ocak 1923de evlenmişlerdi .)
27 ağustos-m.kemal paşa inebolu türk ocağı fes,çarşaf ile ilgili tarihi konuşmasını yaptı .
1 eylül-1.tıp kongresi ankara’da yapıldı
13 eylül –m.kemal paşa istiklal mahkemesi tarafından ölüme mahkum edilen gazetecileri af etti
11 ekim –resmi merasimlerde giyilecek elbise ve teferruatı hakkında 2626 sayılı bakanlar kurulu karar kabnul edildi
14 kasım –sivasta gerici gösteriler bastırıldı
27 kasım-maraşta gerici gösterileri
28 kasım-rizede gerici istan basrtırıldı 8 idam
- kasım- sivasta gerici isyan hemen bastırıldı
17 aralık-türk sovyet tarafsızlık antlaşması imzalandı
1926
1 mart-türk ceza kanunu kabul edildi
22 mart –içki tekeli devlete geçti
10 nisan-iktisadi kurumlasrda yazışmaların türkçe yapılmasına dair kanun kabul
11 nisan-kabine mussolinin doğu akdeniz ile ilgili demeci üzerine kısmi seferberlik ilan etti
19 nisan-kabotaj kanunu
26 nisan –iranlılarla evlenmeyi yasaklayan kanunun kaldırılması kabul edildi
26 mayıs-istiklal savaşına katılmayan memurlar işten çıkarılması kanunu
30 mayıs-ankarada otomatik telefon santrali kurulmasıiçin kanun
5 haziran –türkiye,ingiltere,ırak arasında musul antlaşması
15 haziran –Gazi Mustafa Kemal Paşnın İzmir’e ziyaretini fırsat bilen düşmanları,bir suikast düzenlediler .Gazi otomobille şehirden geçerken,Gaffarzade oteli yakınında bir dönemeçte Ziya Hurşit ve adamları kendisine ateş edip ,kargaşalaşıktan yaralanıp
Sakız adasına kaçacaklardı .Suikastçilerim kaçmasını sağlayacak olan motorcu Şevki ,hazırlıkları İzmir Valisi Kazım Dirik’e haber vererek suikastçileri yakalattı .
18 haziran-Gazi suikast dolayısıyla Anadolu Ajansına demeç verdi:benim naciz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır ,fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır .
20 haziran –geniş ölçüde tutuklama yapıldı .Tutuklanalar arasında milletvekilleri ve ordu kumandanı paşalarda vardı .Şark fatihi Kazım Karabekir Paşa da tutuklananlar arasındaydı .Başbakan İsmat İnönü ,emniyet müdürüne emir vererek Karabekir Paşayı serbest bıraktırdı .TBMM nin kararı olmadan milletvekillerinin tutuklanmaması lazım diyordu .İstiklal mahkemesi TBMM adına yargı yetkisini kullandığını ileri sürerek İsmet Paşa’nın tutuklanmasına kara verdi .
13 temmuz- İzmir suikasti karara bağlandı .İzmir milletvekili Şükrü ,saruhan milletvekili halis turgut ,istanbul milletvekili ismail canbulat ,erzurum milletvekili rüştü paşa ,eski lazistan milletvekili ziya hurşit ,trabzon milletvekili hafız mehmed ,sarı efe edip ,emekli teğmen çopur hilmi ,emekli baytar albay rasim ,laz ismail ,gürcü yusuf ,eski ankara valisi abdülkadir ve kara kemal …. Ölüm cezasına çarptırıldılar .
2 ağustos- lotus isimli Fransız gemisi,türk sularında bozkurt isimli Türk gemisini gösterdi .çarpışma uluslarası bir davanın doğmasına sebep oldu .
26 ağustos-ittihatçılar davası denilen İzmir suikastinin 2. Bölümü davası Ankara istiklal mahkemesinde sonuçlandı . eski maliye nazırı cavid ,dr.nazım ,milletvekili
hilmi ölüm cezasına çarptırıldı .gazeteci hüseyin cahit yalın eraat etti .rauf orbay ve eski izmir valisi rahmi bey gıyaben onar yıl kalebentliğine mahkumedildiler .
4 ekim-medeni kanun ,borçlar kanunu ve ticaret kanunu yürürlüğe girdi .
6 ekim –kayseri uçak montaj fabrikası açıldı .
26 kasım –alpullu şeker fabrikası hizmete açıldı
1 aralık-türk yunan mübadele olunan malların hesaplaşması antlaşması imzalandı .
1927
1 şubat –milletvekili seçimi yapıldı
7şubat –türk şimendifer inşaası imzalandı
7 mart –istiklal mahkemeleri kaldırıldı
10 nisan-binaların numaralandırılmasına ve sokakların adlandırılmasına dair yasa
21 haziran –mecburi asklerlik kanunu
25 haziran –yozgat ilinin adı TBMMde bozok olarak değiştirildi
4 temmuz- m.kemal ,ismet inönü ,kazım özalp paşalar ordudan ayrıldılar .
gazi hastalandı .Almanyadan prof .von romberg ve kraus davet edildi
15 ekim –gazi CHP büyük kongresini açtı ve 6 gün boyunca 6 şar saat söz alarak
tarhi söylevini okudu .
19 ekim-gazi tüm varlığını CHP ye bıraktı
28 ekim-ilk nüfus sayımı- 13.648.270
- ekim –st.Nazaire firmasıyla Yavuz savaş gemisinin onarımı antlaşması yapıldı
1 kasım –gazi 3. Defa cumhurbaşkanı seçildi
8 kasım-istanbul ve izmirdeki komünistler tutuklndı
24 aralık-Yavuz savaş gemisinin onarımı ile ilgili dedikodular üzerine İsmet paşanın teklifi ile bahriye vekili ihsan bey aleyhine TBMM araştırma komüsyonu kurdu .
1928
1 ocak –anadolu demiryolu satın alındı
8 ocak –adliye vekili Mahmut Esat Bozkurt ,latin harfleri ile ilgili olarak Türk ocağında konuşma yaptı .
29 ocak –hristiyanlık probagandası yaptığı anlaşılan Bursa Amerikan kız koleji bakanlar kurulu kararı ile kapatıldı
31 0cak –türk eğitim derneği kuruldu
3 şubat –istanbulda ilk hutbe türkçe olarak okundu
10 nisan –ismet paşa ve 120 arkadaşının teklifi üzerine anayasadan dini terimler kaldırıldı
23 mayıs-türk vatandaşlığı kanunu kabul edildi
26 haziran –latin alfabesinin Türkçeye uygulanmasının mümkün olup olmadığının
incelenmesi için ankara’da latin harfleri komisyonu toplandı
8 ağustos –istanbul ,taksim de cumhuriyet anıtı törenle açıldı( italyan Pietro Kanonika tarafından yapılmıştı)
9 ağustos –m.kemal harf devrimini müjdeledi
1 kasım –türk harleri kabul edildi
12 kasım –istanbuldaki devlet memurları yeni türk harflerinden imtihan edildi
10 aralık-soyadı komisyonu toplandı
1929
1 ocak –türk harflerinin öğretilmesini sağlayacak millet mektepleri yurdun her yerinde açıldı
12 şubat – troçki istanbul’a geldi
3 mart –istanbulda ‘Ta Hronika’isimli bir gazete de türk aleyhtarı yazılar çıkması üzerine ,gazete idarahanesi türk gençleri tarafından tahrip edildi
28 mayıs –Türkiye ve Almanya karşılıklı himaye antlaşması imzaladı
1 haziran –zirai kredi kooperatifleri kanunu
8 haziran –milli sanaiyi koruma kanunu
1 eylül –ilk ve orta okul ders cetvelinden arapça ve farsça dersleri kaldırıldı .
25 ekim -istanbul berlin ilk hava postası başladı
25 ekim –osmanlı ceza kanunu yürürlükten kalktı
25 kasım –ankarada ziraat bankası hizmete açıldı
1930
10 haziran -türkiye yunanistan ahali mübadele antlaşması imzalandı
11 haziran –Türkiye merkez bankası kanunu
14 haziran –asker yargıtay kuruldu
22 haziran –jandarma genel komutanlığı kuruldu
12 ağustos –serbest cumhuriyet fırkası fethi okyar tarafından kuruldu
1 eylül - istanbul vilayetine bağlı olarak fatih ,eminönü ,kadıköy ,beşiktaş ilçeleri kuruldu .
29 eylü –e dirnede türk amele ve çiftçi fırkası kurulmasına izin verilmedi
17 kasım –serbest cumhuriyet fırkası kendisini fesh etti
- aralık –ahali cumhuriyet fırkası ken dinini feshetti (kuruluş –26 eylül)
- aralık –menemen olayı ,nakşibendi tarikatina bağlı derviş mehmedt ve kendisine katılan birkaç kişi menemende bir gericilik ayaklanömasına sebep oldular .Kazada yedek subaylığını yapan ilkokul öğretmeni Mustafa Fehmi Kubilay bir manga askeriyle gericilerin üzerine yürüdü .Derviş mehmet kubilayın kafasını keserek bir mızrağa takarak sokakları dolaşması .hasan ve şevki isimli bekçilerin şehid olması .
- Orgeneral mustafa muğlalı başkanlığında kurulan bir mahkeme ,suçluları ölüme mahkum etmiştir .
1931
- ocak –gümrük ve tekel bakanlığı kuruldu
26 mart –ölçüler kanunu
15 nisan –türk tarih kurumu
4 mayıs -milletvekilliği seçimleri
30 aralık –tarım bakanlığı kuruldu
1932
2 ocak –istanbul yerebatan caminde ilk defa Hafız Yaşar tarafından Türkçe kur’an okundu
19 şubat –halkevleri kuruldu (8 ağustos 1951 de kapatıldı)
9 temmuz-türkiye milletler cemiyetine katıldı
12 temmuz-türk dil kurumu kuruldu
18 temmuz –ezanın türkçe okunması diyanet işleri başkanlığınca ilgilelere duyuruldu ve başlandı
ezanın Türkçesi şöyleydi.
Tanrı uludur
Şüphesiz bilirim ,bildiririm
Tanrıdan başka yoktur tapacak
Tanrının elçisidir Muhammed,Haydin namaza
Haydin felaha
Namaz uykudan hayırlıdır
Tanrı uludur
Tanrıdan başka yoktur tapacak
1 ağustos –Türkiye güzeli Keriman Halis dünya güzeli seçildi
27 eylül-Gazi Mustafa Kemal Paşa ,ABD li general MC .Artur’u kabul etti .
Atatürk şunları söylemiştir: (1951’de kamuoyuna açıklanmış)
Yeni bir dünya savaşı yakındır ,bu savaşta Amerika tarafsız kalamaz ,Mussolini durumunu koruyamaz ,savaş sonrası bolşevik tehlikesinin artacağı kesindir …
1933
8 ocak-birinci 5 yıllık plan kabul edildi
20 mayıs –hava yolları devlet işletmesi kuruldu
- mayıs –PTT genel müdürlüğü kuruldu
31 mayıs –İstanbul Darülfünunun ilgasına ve yeni bir üniversite kurulması
na karar alındı
1 temmuz –deniz yolları işletmesi kuruldu
1 ağustos –darülfünun yerini İstan bul Üniversitesine bıraktı
1934
21 ocak –türk sovyet kredi antlaşması imzalandı
3 şubat –atinada balkan paktı imzalandı
21 haziran –soyadı kanunu
24 kasım - Kemal Pasşa’ya Atatürk soyadı verildi
3 aralık –ibadet dışında bazı elbiselerin giyilemeyeceğine dair kanun
5 aralık –türk kadınına milletvekili seçmek hakkı verildi
1935
8 şubat –milletvekili seçimleri yapıldı :382 erkek 17 kadın milletvekili
27 mayıs –ulusal bayramlar kabul edildi
20 ekim –genel nüfus sayımı 16 .158 .018
9 kasım –Türk mason derneği yayınladığı bir bildiride ,çalışmasını feshettiğini
açıkladı ,mallarını halkevlerine bağışladı
1936
29 mayıs –türk bayrağı kanunu kabul edildi
20 temmuz –montrö anlaşması imzalandı
27 aralık – mehmet akif ersoy vefat etti(1921 de TSK’ya ithaf ettiği şiir 12 mart 1921 de mecliste okunup milli marş olarak kabul edilmiştir
1937
5 ocak –malatya milletvekili inönü ve 153 arkadaşının verdiği önerge ile anayasanın 2. Maddesi düzenlendi :Türkiye cumhuriyeti ;cumhuriyetçi ,halkçı ,laik ,devletçi ve inkılapçıdır ifadesi netne girdi .
29 mayıs –türkiye ile fransa arasında sancak’ın mülki bütünlüğünü garati eden bir antlaşma imzalandı
- ekim –inönü başbakanlıktan çekildi .kabineyi kurmakla Celal Vbayar görevlendirildi .
1938
6 mart –Atatürk’e Türk hekimleri tarafından ilk konsültasyon yapıldı
23 mayıs-istanbul elekrik şirketi satın alındı
2 eylül –hatay bağımsız oldu
28 ekim –ankara radyosu hizmete başladı
10 kasım –Atatürk ,saat 09.05 de istanbul’da dolmabahçe sarayında vefat etti .
21 kasım –Atatürk’ün naaşı ,törenle Ankara Etnografya müzesindeki geçici kabrine konuldu
21 kasım –Türkiye Cumhuriyetinin 2. Cumhurbaşkanı inönü Atatürk için millete yayınladığı beyannamede’vatan sana minnetardır2 dedi.
28 kasım –Ata’nın vasiyeti açıklandı
- aralık- CHP olağanüstü kurultayında Atatürk ebedi başkan ,İnönü ise değişmez başkan seçildi
1939
25 ocak –dr.refik saydam başbakan oldu
3 nisan –İnönü meclisin oybirliği ile cumhurbaşkanı seçildi
29 haziran –hatay oy birliği ile vatana katılma kararı aldı
5 temmuz-milli piyango idaresi kuruldu
19 ekim –Türkiye ,fransa ve ingiltere ile üçlü yardım antlaşması imzaladı .
- aralık-Erzincan depremi(40.000 kayıp)
1940
8 ocak –türkiye fransa ingiltere kredi antlaşması imzalandı
17 nisan –köy enstitüleri kanunu kabul edildi
13 mayıs Alman orduları Fransa’ya girdi
19 mayıs –istanbul’da dolmabahçe stadının temeli atıldı
20 mayıs –devlet konservatuarı kuruluşu hakkındaki kanun kabul edildi
20 ekim –nüfus sayımı 17.820.950
- ekim –İtalya Yunanistan’a saldırdı
25 kasım –İstanbul ,Edirne ,Kırklareli ,Tekirdağ ,Çanakkale ve kocaeli de sıkıyönetim ilan edildi
- kasım –İstanbul ‘da karartma başladı
19 aralık –Alman saldırısına uğramış Yunanistan’a kurtuluş şilebiyle yardım malzemesi gönderildi
1941
1 ocak –İngiltere başbakanı Churchill ,Anadolu ajansı vasıtasıyla Türk milletine mesaj gönderdi : ‘…geçen müşkül aylarda Türkiye’nin değişmez dostluğuna mazhar olduk…’
4 mart –Alman büyük elçisi von papen ,İnönü’ye Hitler’in mesajını getirdi
24 mart –Türk-Sovyet deklarasyonu .Türkiye Alman saldırısına uğrarsa Ruslar tarafsızlıklarını koruyacaklar
18 haziran –Türk –Alman dostluk anlaşması imzalandı
22 Haziran –Almanya ,Rusya’ya saldırdı.
23 haziran –refah şilebimiz batırıldı saldırgan meçhul15 deniz subayı ,16 hava öğrencisi ,48 denizaltı astsubayı ,63 deniz eri,25 sivil mürettebat .İngiltereye sipariş
verilen gemileri teslim almaya gidiyorlardı .
25 ağustos –ruslar veİngilizler İran’ı işgal ettiler
19 aralık-istanbul’da ekmek vesikaya bağlandı
1942
17 ocak –ankara’da ekmek vesikaya bağlandı
17 mart –Türk coğrafya kurumu kuruldu
16 mart –üç ingiliz uçağı milas’ı yanlışlıkla bombaladı
3 haziran –ekmek istihkakı arttırıldı
9 haziran –anıtkabir projeleri arasında prof.Emin Onatve Orhan Arda’nın projeleri birinci oldu .
14 temmuz-Atılay denizaltımız battı
11 kasım –varlık vergisi kanunu kabul edildi
8 eylül –Dr.Rıza Nur vefat etti .
1943
8 ocak-yoksullara ucuz ekmek verilmesi karanamesi
19 mayıs –ankara’da gençlik parkı açıldı
10 eylül –kapalıçarşı yangını202 dükkan yandı
7 aralık-kahire’de Roosvelt-Churchill-İnönü buluştu
1944
7 ocak –genelkurmay başkanı mereşal Fevzi Çakmakemekliye ayrıldı
20 nisan –Avrupa’ya krom sevkiyatı durduruldu
4 haziran –1854den bu yana devam eden Duyun-u Umumiye tarihe kavuştu
26 haziran –zirai donatım kurumu
1945
10 ocak –Anayasa’nın dili Türkçeleştirildi
10 ocak –bazı ay adlarının değiştirilmesi kabul edildi .Teşrinievvel(Ekim),Teşrini nisani(kasım),Kanunuevvel(aralık),kanunusani(ocak) olarak değiştirildi .
15 ocak –istanbul boğaziçi iskeleleri arasında yolcu nakliyatını sağlayan Şirketi Hayriye satın alındı
23 şubat-Almanya ve Japonyaya savaş ilanı mecliste oy birliği ile kabul edildi
19 mart –Sovyet hariciye komiseri Molotov ,7 kasım 1945 de sona erecek olan dostluk ve saldırmazlık anlaşmasının günün koşullarına uydurulması için nota verdi.
20 mart-Adana depremi
7 mayıs-2.Dünya savaşı sona erdi .Almanya teslim oldu
11 haziran-çiftçiyi topraklandırma kanunu kabul edildi
12 haziran-Bayar ve 3 arkadaşı ,dörtlü bir önerge vererek parti tüzüğü ile bazı kanunların değişmesini istediler
22 haziran –çalışma bakanlığı kuruluş kanunu
- haziran –Yunus nadi öldü
6 temmuz-ulaştırma bakanlığı kanunu
9 temmuz-işçi sigortaları kanunu
18 temmuz-milli kalkınma partisi kuruldu
6 ağustos- ilk atom bombası Hiroşima adlı japon şehrine atıldı.66bin ölü 69binyaralı
9 ağustos-Nagasaki’ye ikinci atom bombası atıldı 37bin ölü 40bin yaralı
21 ekim –genel nüfus sayımı –18.790.174
1 kasım –Bayar milletvekilliğinden istifa etti
20 kasım –Van depremi
20 aralık-iki Gürcü profesör Giresun’a kadar bütün kuzey doğu Anadolunun Gürcistan’a katılmasını savundular
1946
7 ocak-DP kuruldu
21 ocak-iş ve işçi bulma kurumu kanunu
5 nisan-Türkiye’nin ABD büyükelçisini taşıyan Missouri savaş gemisi,sabah saatlerinde 8.00 da İstanbul Haydarpaşa limanı açığında demirledi.Dünyanın en büyük savaş gemisiyle Türk temsilcisinin cenazesinin gönderilmesiöanlamlıydı
6 nisan-İnönü Başkan Truman’ın özel temsilcisi M.A.Weddell’I kabul etti
20 nisan-DP ara seçimlere katılmamaya karar verdi
- mayıs-Varto-malazgirt-malatyada deprem
13 haziran-üniversitelere muhtariyet kanunu
21 haziran-Rize çay fabrikasının temeli atıldı
21 temmuz-ilk tek dereceli genel seçim CHP-396 DP –61 Bağımsız –7
14 ağustos-Recep Peker kabinesi
20 Eylül- basın kanunu kabul edi,ldi.DP aleyhte oy kullandı
28 eylül –Sovyetler Birliği:Boğazların savunması Türkiye ve Rusya’ya ait olmalıdır
1947
7 ocak –DP ilk büyük kongresi
12 mart –Truman senatodan Türkiye ve Yunanista’a yardım için 400 milyon verilmesini istedi
7 nisan –4 ilde seçim yapıldı DP katılmadı
28 mayıs –sıkıyönetim 6 ay daha uzatıldı
13 ekim –Hasan Saka kabinesi kuruldu
25 ekim- Sovyet delegesi Vişinski ,Birleşmiş milletlerde Kars ve Ardahan’ı istedi
1 kasım –kazım karabekir meclis başkanı seçildi
1948
- ocak –Akbank kuruldu
20 şubat –Bulgarlar tarafından iki uçağımız düşürülünce nota verildi
1 mayıs –Sedat Simavi Hürriyet gazetesini kurdu
19 temmuz –millet partisi kuruldu
1 kasım –milli eğitim bakanlığı 15 şubat 1949 dan itibaren okullarda isteyenlerin din dersi takip edebileceklerine kara verdi
6 aralık –Savarona yatı satılığa çıkarıldı
10 aralık – Türkiye Unesco üyesi oldu.İnsan hakları evrensel beyannamesi imzalandı
1949
14 şubat –Şemsettin Günaltay kabineyi kurmakla görevlendirildi
24 ocak –Behçet Kemal Çağlar Halk partisinden istifa etti
6 mart –Elazığ-Palu depremi
30 mart- Bayar Dp nin de laik bir parti olduğuınu savundu
6 mayıs –Yunus Emrenin kemikleri yeni mazarına taşındı
8 mayıs –Hakkari de deprem
10 mayıs –Türk ocakları yenidemn açıldı
7 haziran –ihtiyarlık sigortası kanunu kabul edildi
8 haziran –emekli sandığı kanunu
18 temmuz –Türkiye Atlantik paktı dışında bırakıldı
19 kasım –istanbul radyosu
13 aralık –Hürriyet gazetesi yazarı istanbul boğazına köprü yapılması gerekliliğni savundu
1950
1 mart – karayolları genel müdürlüğü kuruldu
8 mart –makine ve kimya endüstrisi kurumu kanunu
8 mart –Türkiye ticaret odaları borsaları birliği kanunu
23 mart –milli kütüphane kuruluşu
10 nisan –Meraşal Fevzi Çakmak öldü
28 nisan –Nightingale hemşire koleji istanbulda açıldı
14 mayıs –milletvekili seçimleri :DP –396CHP –68 MP –1 Bağımsız –7
20 mayıs –Celal Bayar cumhurbaşkanı
22 mayıs –Adnan Menderes başbakan
16 haziran –ezanın Türkçe değil Arapça okunmasına dair kanun(5665 sayılı)
25 haziran –Sovyetler tarafından desteklenen Kuzey Kore orduları sabahleyin Güney Kore’ye saldırdı
- temmuz –CHP kurultayında İnönü başkan ve Kasım Gülek genel sekreter seçildi
31ağustos –halkevlerine yapılan yardım tutarını maliye bakanlığı incelemeye aldı
21 eylül –takviyeli türk tugayı hareket etti
17 ekim –türk tugayı kore’ye ulaştı
22 ekim-genel nüfus sayımı 20.947.188
- kasım –Türkiye insan haklarını ve ana hürriyetlerini koruma anlaşmasını Roma’da imzaladı
15 kasım-Orhan Veli kanık öldü
18 kasım –Kore’de Çunşona baskınından BM başkomutanı General Mac Arthur ,Koredeki Türk silahlı kuvvetleri komutanı general Tahsin yazıcı’ya tebrik mesajı gönderdi
27 kasım –Kore’de Kunuri savaşı diye adlandırılan kanlı çarpışmalar başladı .Türk tugayı üstün düşman kuvvetlerinin geceli gündüzlü 3 günlük saldırılasrına direndi ve müttefik 8. Ortdusunun geri çekilmesini sağladı .19 u subay 438 kayıp ve 387 yaralı
sadece Kunuri savaşında verilmiştir.
12 aralık –CHP merkez binası hazine malı oldu
1951
21 ocak –Kore’den ilk yaralı kafilesi geldi
- şubat –İsrail ile hava ulaştırma anlaşması imzalandı
9 mart –Menderes yeni hükümeti kurdu
20 nisan –Türkiye Yunanistan kültür anlaşması I,mzalandı
25 mayıs –Türkiye dünya sağlık teşkilatı nizamnamesini imzaladı
2 temmuz –Savarona Türk deniz kuvvetlerine devredildi
25 temmuz –Atatürk aleyhine işlenen suçlar hakkında kanun kabul edildi(anısına hakaret ,anıt ,büst ,heykellerini tahrip v.s.)
1 ağustos –Yabancı sermaye yatırımını teşvik kanunu
8 ağustos –halk evleri kapatıldı
20 eylül –Nato ya alınmamız kabul edildi
1 ekim –hava harp okulu kuruldu
4 kasım –ilkokullarda din dersi programına alındı
1952
14 şubat –Bayar Londra’da Kraliçe ile görüştü
4 mart –Eisenhover Ankara’ya geldi
12 nisan –Türk devrim ocakları kuruldu
26 nisan – Menderes Yunanistan’a gitti
- mayıs –Türk –Elen dostluk derneği kuruldu ,kibrit tekeli kalktı
20 ağustos –Napoli’deki güzellik yarışmasında Türkiye güzeli Günseli Başar birinci oldu
25 kasım –Bayar Yunan kralının ziyaretini iade etmek için Savarona ile Yunanistan’a gitti
1 aralık –Bayar Atatürk’ün doığduğu evi ziyaret etti
24 aralık –öz Türkçe kelimelerle meydana getirilmiş olan 10 ocak 1945 tarih ve 4695 sayılı anayasa prof .Köprülü ve arkadaşlarının teklifi ile kaldırıldı ve 20 nisan 1924 gün ve 491 sayılıo anayasa yürürlüğe kondu .CHP aleyhte oy kullandı
1953
21 ocak –petrollerimizin işletilmesi ile ilgili olarak ilk anlaşma bir Amerikan firması ile yapıldı
29 ocak –Tanınmış ney üstadı ,hiciv şairlerinden Neyzen Tevfik Kolaylı (doğ:1879) öldü
- ocak –Türk tabipleri birliği kanunu
18 mart –Balıkesir ,Gönen ,Çan ve yenicede deprem
4 nisan –Türk Deniz kuvvetlerine bağlı Dumlupınar denizaltısı NATO manevrasından dönerken Çanakkale boğazında Naboland adlı isveç gemisine batarak çarptı .88 şehit .
18 mayıs –Balkan paktı onaylandı
9 haziran –CHP malları için DP gurubunda tartışmalar
10 haziran –Sovyetler nota vererek ilişkideki gerginliği hafifletme çağrısında bulundu
16 haziran –Yunan başbakanı Mareşal Papagos ile dışişleri bakanı Türkiye’ye geldi
8 temmuz –adli tıp kurulması kanunu
1 ağustos –Yeşilköy terminali açıldı
19 ekim –167 komünistin yargılanmasına başlandı
4 kasım –Atatürk’ün geçici kabri Anıtkabir’e taşınmak üzere açıldı
10 kasım –Atatürk’ün 15. Yıldönümünde naaşı Etnografya müzesindeki muvakkat kabrinden alınarak Anıtkabir’e taşındı .( Anıtkabir Ankara Rasat tepe ‘de yapılmıştı.
29 yabancı 20 yerli projenin katıldığı proje yarışmasını,projede bir takım değişiklikler yapılması şartıyla Prof .Emin Onat ve Doçent Orhan Arda kazanmıştır .Temel 1944 de atılmıştır .
8 aralık –devlet su işleri kuruldu
1954
18 ocak –yabancı sermayeyi teşvik kanunu
27 ocak –millet partisi ksapandı
29 ocak –Bayar Amerikan kongresinde konuştu
4 şubat –köy enstitüleri öğretmen okullarına dönüştürüldü
15 nisan –Tito Türkiye’ye geldi
17 nisan –Çanakkale abidesinin temeli atıldı
18 nisan –Haydarpaşa ve Salıpazarı li,manlarının temeli atıldı
2 mayıs –genel seçimi DP-404 CHP –30 ,CMP –5 ,BAĞIMSIZ –7
11 mayıs –Sait Faik Abasıyanık öldü
21 ağustos –liseler tekrara 11 sınıfa indirildi
21 eylül –amasya şeker fabriklası hizmete açıldı
1 ekim –Menderes Almanya’ya gitti
9 ekim –Irak başbakanı Nuri Sait paşa Türkiyeye geldi
24 kasım –Kütahya şeker fabrikası
26 kasım –İstanbul’da tarihi kapalıçarşı da 30 dükkan yandı
15 aralık –Türkiye petrolleri anonim ortaklığı kuruldu
21 aralık –Türk –Alman ekonomik anlaşması imzalandı
1955
24 şubat –Bağdat’ta Türkiye ve Irak arasındaki karşılıklı işbirliği anlaşması
(CENTO) imzalandı .
4 mart –Türk traktör ve ziraat makine A.Ş. fabrikası
30 mart –İngi,ltere Türk Irak paktına katıldı
1 nisan –Kıbrıs’ta EOKA faaliyetlerine başladı
28 nisan –Ankara ‘da ilk kan merkezinin temeli atıldı
3 mayıs –Türk –Amerikan atom anlaşması imzalandı
- mayıs –anneler günü
13 mayıs –Türkiye selüloz ve kağıt fabrikaları işletmesi ,demir ve çelik işletmeleri kanunu kabul edildi.
20 mayıs –ege üniversitesi kanunu,Karadeniz teknik üniversitesi kanunu
21 mayıs –Türk hava yolları anonim ortaklığı kanunu
22 mayıs –Nene hatun öldü
10 haziran –İstanbulda hilton oteli açıldı
11 temmuz –Yunanistan’a Kıbrıs için ilk nota verildi
5 ağustos –Avrupa para anlaşması imzalandı
23 ağustos –ingiltere’ye kıbrıs için ilk nota verildi
4 eylül –Londra’da yaşayan Türk vatandaşları Kıbrıs için mitingh yaptılar
29 ağustos –Kıbrıs konferansı Londra’da yapıldı
30 eylül –İstanbulda migros açıldı
11 ekim –İran Bağdat paktına girdi
23 ekim –genel nüfus sayımı –24 .064 .763
1956
- ocak –Konya hububat silosu
23 şubat –mecliste ,Emin kalafatın ,İnönünün 6-7 eylül olaylarından söz etmesinin
vatanpğerverlikle bağdaşmıyacağını söylemesinden sonra olaylar çıktı .İnönü meclisi terketti .
1 mart –İstanbul valiliğive belediyesi birbirinden ayrıldı
- nisan –Seyhan barajı hizmete açıldı
7haziran –yeni bnasın kanunu 51 aleyhte 297 lehte oyla kabul edildi
13 ağustos –ortaokullarda din eğitimi yapılmasına karar verildi (4/7805)
30 eylül –erzincan şeker fabrikası hzmete girdi
1957
1 ocak –yeni ticaret kanunu
5 mayıs –Alman başbakanı Dr.Heus Türkiye’ye geldi
30 haziran –sanayi bakanlığı kuruldu
1 eylül –Türkiye kömür işletmeleri kurumu kuruldu
27 ekim –genel seçimler –DP-419 CHP –173 CMP –4 HP –4 Bağımsız –2
1 kasım –bayar 3 defa cumhurbaşkanı ,başbakan Menderes
25 kasım –basın ve turizm bakanlığı kuruldu
28 kasım –Hürriyet partisi fesih kararı alarak CHP ye katıldı
28 aralık –Kızılayın 2. Şubesi İstanbulda açıldı
1958
27 ocak –Bağdat konferansı
28 ocak –Kıbrıs’ta elim olaylar .İngiliz askeri Türklere karşı ilk defa silah kullandı
19 nisan –Menderes uzakdoğu gezisine çıktı :Japonya ,Kore ,Formoza
- mayıs –imar ve iskan bakanlığı kuruldu
- haziran –sivil savunma kanunu kabul edildi
- haziran –Ankara’da Kıbrıs mitingi yapıldı
14 temmuz –Irak ihtilali
15 temmuz –Amerika Filistin’e asker çıkardı
17 temmuz –İngiltere Ürdün’e asker indirdi
18 ağustos –Türkiye fikir ajansı kuruldu
24 ağustos –Bursa’da yangın
22 eylül –İzmir harp okulu binası ,İzmir Alsancak limanı ,İzmir silo su hizmete girdi .
1 ekim –Türkiye’ninde kabul ettiği yeni Kıbrıs planı uygulanmaya başlandı
27 kasım –Türk –Alman kredi anlaşması imzalandı 210 milyon kredi
29 kasım –italyan kredisi 2.5 milyar kredi ,hollanda ticaret anlaşması 5.7 milyon florin kredi
- aralık –Demirköprü barajı
1959
- ocak –İstanbul da Tan matbaası infilakı
16 şubat –milletvekili maaşlarına zam CHP aleyhte oy kullandı
17 şubat – Menderesi Londra’ya götüren SEV uçağı Gatwick kasabası yakınlarına düştü . 14 kişi öldü. Menderes kurtarıldı .
19 şubat –Kıbrıs konusunda Londra anlaşması imzalandı
1 mayıs –Uşak’ta İnönü2nün kafasına taş atıldı
- mayıs –Yunan başbakanı Karamanlis Türkiye’ye geldi
21 mayıs –Dünya sağlık teşkilatının Türkiye şubesi açıldı
5 ağustos –Churchill İstanbul’a geldi
18 kasım –Yüksek islam enstitüsü ,İstanbulda geçici olarak imam hatip okulunda öğretime başladı
6 aralık –Eisenhover Türkiye’ye geldi
1960
1 ocak –Said-I Nursi İstanbul’a geldi
- ocak –Hirfanlı barajı hizmete girdi ,kesikköprü barajının temeli atıldı
27 nisan –mersin limanı
28 nisan –İstanbul Üniversitesinde iktidar aleyhine gösteriler
29 nisan –İstanbul ve Ankara Üniversiteleri 1 aylığına kapatıldı
1 mayıs –İtanbulda gündüz sokağa çıkma yasağı
3 mayıs –Kara kuvetleri komutanı Cemal Gürsel ,yazılı olarak hükümeti uyarmak istedi
6 mayıs –Cemal gürsel görevinden izinli olarak ayrıldı
20 mayıs –Hindistan başbakanı Nehru Türkiye’ye geldi
21 mayıs –Hrp okulu öğrencileri Ankara’da iktidar partisi aleyhine gösteri yaptılar
27 mayıs –Türk silahlı kuvvetleri yönetime el koydu
28 mayıs –Celal Bayar istifa etti 3 asker 14 sivilden oluşan yeni kabine kuruldu
30 mayıs –DP içişleri bakanı Dr. Namık Gedik tutuklu bulunduğu harp okulu penceresinden atlayarak intihar etti
4 temmuz –siyasi paretilerin ocak ve bucak merkezleri kapatıldı
- temmuz –Celal Bayar vatana ihanet suçundan Yüce divan’a sevkedildi
24 temmuz –basın ahlak yasası yürürlüğe girdi
3 ağustos –235 amiral ve general emekliye sevkedildi .
- ağustos –Milli Birlik komitesinin kabul ettiği 55 sayılı kanunla ,komitenin çıkardığı kanunların geçici olmadığı açıuklandı
15 ağustos –Zürih ve Londra anlaşmalarına dayanarak Kıbrıs’ın bağımsızlığı yürürlüğe girdi . Gece saat 24.00 de 45 dakika süren imza töreni yapıldı .Belgeleri
Cumhurbaşkanı Makarios ,muavini Dr. Küçük ve Türkiye Yunanistan konsolosları imzaladılar .
16 ağustos –anlaşma gereğince Kıbrısta bulunacak Türk tugayı tezahürat altında adaya çıktı .Türk büyük elçisi olarak Emin Dırvana görevine başladı
17 ağustos –Türk kültür derneği açıldı
26 eylül –Celal Bayar Yassıadadaki hücresinde Kemeriyle intihara teşebbüs etti
30 eylül –Devlet planlama teşkilatı kuruldu
- ekim –yassıada yargılamaları başladı
23 ekim –genel nüfus sayımı –27 .754.820
27 ekim –147 üniversite öğrenim görevlisi görevlerinden affedildi
- kasım –14 milli birlik komitesi üyesinin görevlerinden affedilmesine dair 5434 sayılı kanun kabul edildi
15 kasım –14 milli birlik komitesi üyesi en az iki yıl ülkeye dönmemek üzere dış işlerinin yurt dışındaki müşavirliklerine gönderildiler
22 kasım –TSE kuruluş kanunu
1961
2 ocak –Kıbrısta kuraklıktan zarar gören Türk çiftçisine yapılacak tohumluk buğday ve arpa yardımı kanun
3 ocak –ordu yardımlaşma kurumu kanunu
4 ocak –TSK iç hizmet kanunu
14 ocak –memlekletçi cumhuriyet partisi kuruldu
11 şubat –Adalet partisi ,Cumhuriyetçi mesleki islahat partisi ,Çalışma partisi ,Memleketçi part I,Mutedil liberal parti ,Türkiye işçi patisi kuruldu .
13 şubat –Yeni Türkiye ve Yeni Düstur partileri kuruldu
28 mart –anayasanın halk oyuna sunulması kabul edildi
24 mayıs –Cumhuriyet senatosu üyelerinin seçimi tasarısı kabul edildi
25 mayıs –milletvekili seçim kanunu kabul edildi
27 mayıs -yeni anayasa kabul edildi
- haziran –Peyami Safa öldü
- temmuz –anayasa halk oyunda %65 evet oyu verdi
- temmuz –milli eğitim bakanlığına bağlı olarak din işleri genel müdürlüğü kuruldu
11 ağustos –Yassıada duruşmaları sona erdi
15 eylül -Yüksek adalet divanınca verilen ölüm cezaları no .75 yayın tarihi .16.9.1961 .sayı .10908 ölüm cezasına çarptırılanlar :Celal Bayar ,Adnan Menderes ,
Fatin Rüştü Zorlu ,Hasan Polatkan
16eylül –Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan hakkında verilen ölüm cezası İmralı adasında yerine getirildi
- eylül –Adnan Menderes hakkındaki ölüm cezası İmralı adasında yerine getirildi
15 ekim –seçim yapıldı. Milletvekiller ap –158 chp – 173 ckmp –54 ytp –65
senatörler –AP –70 CHP –36 CKMP –16 YTP –28
26 EKİM –Orgeneral Cemal Gürsel Cumhurbaşkanı seçildi ,Suat Hayri Ürgüplü
Senato Fuat Sirmen Meclis başkanı eçildi
10kasım –İnönü başbakan
20 kasım –CHP-AP koalisyonu
1962
14 şubat –Bayar tedavisi için Kayseri cezaevinden Ankara’ya getirildi
22 şubat –Albay Talat Aydemir ve arkadaşları hükümet darbesine teşebbüs ettiler
olay kısa sürede bastırıldı .Katılan subaylar emekli edildi
25 mart –EOKA’CILAR Kıbrıs’ta iki camiye bomba attılar
22 nisan –anayasa mahkemesinin kuruluşu ve yargılama usulleri kanunu
10 mayıs –Talat Aydemir ve arkadaşları affedildiler
22 mayıs –CHP ve AP arasındaki af tartışması sertleşti
27mayıs –İstanbul küçük çekmecede atom reaktörü hizmete girdi
15 haziran –millet partisi kuruldu .CMKP den ayrılan Osman Bölükbaşı kurdu
26 haziran –Devlet bakanlarından bir veya bir kaçına Başbakan yardımcılığı verilebileceği hakkındaki (55 sayılı) kanun kabul edildi
28 haziran –GATA Ankara tıp fakültesinden ayrıldı
24 temmuz –Türkiye müşterek pazara ortak üye adayı olarak kabul edildi
23 ekim –Amerika ,Sovyetlerin Küba’yı nükleer bir üs haline getirilmesini engellemek için adayı abluka etti .Küba buhranı hakkında konuşan İnönü olayı
Türkiye’ye sıçratmaya çalışanlar var dedi .
21 kasım –TBMM beş yıllık planı kabul etti
22 kasım –Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios Türkiye’yi resmen ziyaret etti
2 aralık –Ragıp Gümüşpala AP 1. Kongresinde yeniden genel başkan seçildi
7 aralık –CHP de kaynaşma Gülek ,Erim ve Avni Doğan partiden I,hraç edildiler
- aralık –Milli güvenlik kurulu kuruldu
1963
3 ocak –Kıbrısta Türk belediyelerin lağvını Ankara –Zürih anlaşmalarına aykırı bulan hükümet Kıbrıs’a nota verdi
- mart –ilk ordu pazarı hizmete girdi
24 mart –Ankara’da gösteriler .Gençler 27 mayıs’a karşı girişilen tahrikleri protesto ettiler
21nisan –genç kemalistler ordusu bir örgüte bağlı 5 subay tutuklandı
30 nisan –Türkiye süt endüstrisi kurumu kanunu
15 temmuz –sendikalar kanunu ,grev ve lokavt kanunu kabul edildi
27 temmuz –turizm ve tanıtma bakanlığı kuruldu
14 eylül –İnönü yıllardır dargın olduğu M.Kemal’in yaveri Kılıç Ali ile barıştı
18 eylül –istanbulda deprem
3 ekim –Refet Bele öldü
2 aralık-karadeniz teknik üniversitesi Trabzonda açıldı
23 aralık-Kıbrısta 3 Türk şehid edildi
24 aralık –Türk hava kuvvetlerine bağlı uçaklar kıbrıs üzerinde uyarı uçuşu yaptılar
TRT kanunu kabul edildi
1964
23ocak –Bayraktar cami yeniden bombalandı
31ocak –Londra konferansı başarısız dağıldı
12şubat –kıbrısta kanlı çarpışmalar
15 şubat –ingiltere kıbrıs sorunu için BM ye başvurdu .
16 mart –TBMM gerektiğinde müdahalede bulunmak için İnönüye istediği izni verdi
4 haziran –Türk hükümetinin kıbrıs’a müdahale kararı üzerine Amerika cumhurbaşkanı Johnson mektup gönderdi
9 haziran Başbakan İsmet İnönü Jojhnson’un mektubunu cevaplandırdı
26 haziran –İngiliz Kemal namıyla Maruf Ahmet Esat Tomruk’a vatani hizmet tertibinde aylık bağlanmasına dair kanun kabul edilidi
16 temmuz –hamidiye kahramanı Rauf Orbay öldü
7 ağustos –Türk jetleri Kıbrıs üzerinde uçtu
8 ağustos –Kıbrısta Rumlar genel hücuma geçince ,Türk hava kuvvetlerine bağlı jetler Kıbrıstaki askeri hedefleri bombalamaya başladı .Bir uçağımız düştü ve Yzb .Cengiz Topel şehit oldu .
- ağustos –Kruşçev ,İnönüye mesaj göndererek itidal tavsiye etti .
27ağustos –Türkiye’de ilk Amerikan aleyhtarı gösteri Ankara’da Amerika’nın Türkiye’yi Kıbrıs konusunda devamlı fedakarlığa zorlaması üzerine yapıldı
28ağustos –Ankara’da 2. Miting
29 ağustos –İstanbul ,Ankara ve İzmir’de yürüyüş ve mitingler
6 ekim –marmara bölgesinde şiddetli deprem
30 eylül –Rusya ile Kıbrıs arasında askeri yardım anlaşması imzalandı
29kasım –AP 2. Kongresinde Süleyman Demirel genel başkan seçildi
1965
- şubat –Suat Hayri Ürgüplü başbakan oldu
- mart –Kozlu’da grev
- mart –Birleşmiş Milletler tarafından Kıbrıs’a gönderilen Plaza’nın ,Türk görüşü ve anlaşmaslar aleyhine olan raporu açıklandı.
1haziran –Atina’da Yunanistan ile ikili görüşmelere başlandı
- haziran –Diyanet işleri başkanlığı kuruluş ve görevleri hakkındaki kanun kabul edildi
6temmuz-MİT kanunu
13temmuz –siyasi partiler kanunu
16temmuz –Aşık Veysel’e vatani hizmetlerinden dolayı aylık bağlanması kabul edildi
17 ağustos –Ürgüplü Rusya’dan döndü .Planımıza uygun bir çok tesisi Rusya’dan sağlayacağız dedi .
10 ekim –Milletvekili seçimi .AP –240 CHP –134 CKMP –11 YTP –19 MP –31 TİP –14 SDP –0 Bağımsız –1
23ekim –AP başkanı Süleyman Demirel kabineyi kurmakla görevlendirildi
24ekim-genel nüfus sayımı-31.351.421
17aralık –BM siyasi komisyonunda Makarios’un Kıbrıs tezi 51 çekimser47 aleyhimize oyla kabul edildi .Amerika ,Arnavutluk ,Paikstan ,İran,Libya Türkiye lehine oy kullandı .Rusya çekimser kaldı .
20aralık –Ankara’da gençler genelkurmay önünde ordu Kıbrıs’a diye gösteri yaptılar
1966
1ocak –kat mülkiyeti yürülüğe girdi
16 ocak –Johnson ve İnönü’nün mektupları kamuya açıklandı
28 ocak –1964 yılı Ağustos ayından beri Kıbrıs’ın Erenköy kesiminde kuşatma altında bulunan 504 mücahit ,Giresun yolcu gemisiyle Türkiye’ye geldi
5 şubat –Yunanistan’a Kıbrıs’a Türkiye’nin muvafakat etmiyeceği hiçbir çözüm yolu düşünülemiyeceği ni belirten sert bir nota verildi
8şubat –Atina Türkiyeyi NATO ya şikayet etti
- şubat –Denizcilik bankası tersanelerinde yapılan 3 çıkarma gemisi denize indirildi
1mart –Boğazda iki Sovyet tankeri çarpıştı .Yüzer karaköy iskelesi ve Kadıköy vapuru yandı
7 mart –Erzincan ,Muş depremi
20 mart –İstanbul’da milli talebe birliği tarafından Komünizmi telin ve uyarma mitingi yapıldı
28 mart –Kontenjan senatörü Cevdet Sunay cumhurbaşkanı seçildi
16nisan –Atina’dan Kıbrıs için yazılı teminat istedik
7 mayıs –parlemento tarihinde ilk defa polis TBMM de arama yaptı
2haziran –Kayseride TİP merkezi tahrip edildi
12 haziran –Keban barajının temeli atıldı
19 ağustos –Erzurum,Muş ,Bingölde deprem
24 eylül –İnönü İstanbul il kongresinde ortanın solunu açıkladı
24ekim –Bülent Ecevit CHP genel sekreteri seçildi
2 aralık –Deirel konuştu ‘ordu ,mektep ve camiyi rahat bırakın’
1967
1 ocak –Anadol marka ilk oto piyasaya çıktı
9 mart –ilk yerli türk muhribi gölcük denize indirildi
21nisan –Yunanistan’da darbe Ordu ile anlaşan kral siyasi liderleri tutukladı ve yeni bir hükümet kurdu
28 nisan –İnönü 19.CHP kurultayında sosyalizmi aşama olarak kabul eden komünistlerle hiçbir alakamız yoktur dedi .48 milletvekili istifa etti .
12 mayıs –Cumhuriyetçi Güven Partisi kuruldu .Prof .Turhan Feyzioğlu için İnöü demekki güvene ihtiyaçları var dedi
5 hazira n –Orta doğuda İsrail –Arap savaşı başladı.TSK alarmda
8 hazira n –Mısır ,Ürdün ve İsrail ateşkesi kabul etti
10eylül –Türk-yunan Dedeağaç görüşmelerinden Kıbrıs için sonuç alınamadı
- eylül –Başbakan Demirel Romanya’ya gitti .Adakale’Orsova’daki ırkdaşlarımız yurda getiriliyor
1kasım –Kıbrıs Türk cemaati meclisi başkanı Rauf Denktaşın 31 ekim de Rumlar tarafından yakalandığı öğrenildi.Türkiye iadesini istedi
6kasım –Amerika Rauf Denktaş’ın tahliyesini istedi
12kasım –İstanbul ve Ankarada Denktaş için mitingler düzenlendi
16kasım –Kıbrısta Rumlar saldırıya geçtiler
17kasım –TBMM de hükümete savaş yetkisi verildi
18kasım –Jetlerimiz ada üzerinde alçak uçuş yapıyorlar.Yunan askerlerinşin adayı boşalılmasını istedik .
20 kasım –Başkan Johnson bir mektup daha gönderdi.NATO ya ait silah ve teçhizat kullanmayın diye.Yunanistan adaya ağır silah yığmaya başladı
23kasım –bakanlar kurulu bir bildiri yayınladı:kararlıyız
26kasım –Türk hükümeti Johnson ‘un özel temsilcisine Kıbrıstan Kıbrıslı olmayan askeri kuvvetlerin çıkması gerektiği şartını iletti .
28kasım –Türk deniz kuvvetleri Kıbrıs karasularına girip çıktılar .Gerginlik artıyor
13aralık –Yunanistan ikiye bölündü .Cunta kral Konstantin’in yetkilerini elinden aldı
ve yerine bir kral naibi tayin etti .Güneye rejim kuzeye kral hakim .
14aralık –Yunan kralı Roma’ya kaçtı .Darbe harekatına katılan bir tümgeneral Türkiye’ye sığındı
29 aralık –Kıbrısta geçici Türk yönetimi ilan edildi
1968
10 ocak –Ali Fuat Cebesoy öldü
15ocak –İzmit körfezi dondu
20 şubat –istiklal madalyası verilmiş olanlara şeref aylığı bağlanması kabul edildi
7haziran –2yıl 10 ay ervvel kısmet adlı tekneleriyle dünya turuna çıkan Sadun ve Oda
Boro ,Türk karasularına girerek Bozcaadaya demirlediler
10haziran –reformların hemen gerçekleşmesini isteyen dil tarih ve coğrafya fakültesi öğrencileri fakülteyi işgal ettiler
11haziran –Türk Kızılay derneğinin 100. Yıl dönümü,Ankara hukuık fakültesi öğrencileri fakülteyi işgal ettiler
12haziran –İstanbul Hukuk fakültesi öğrencileri ,fakülteyi işgal ettiler
15haziran –Dünya turunu tamamlayan kısmet teknesi İstanbul’da krallar gibi karşılandı
3 temmuz –Boğaz köprüsü projesi bir İngiliz firmasına ihale edildi
15temmuz –İsmail Dümbüllü vefat etti
17temmuz –Amerikan 6. Filosunu İstanbul’u ziyareti sırasında olaylar çıktı
24temmuz –İstanbul’da gençlerle emniyet kuvvetleri arasında çatışmalar oldu
21ağustos –Çekoslavakya Sovyetler tarafından işgal edildi
27ağustos-Anadoldan sonra 2. Türk otomobil fabrikasının temeli Volvo otomobil fabrikası temeli Bursa ‘da atıldı
13ekim –167 kişilik ilk işçi kafilesi Avustralya’ya uğurlandı
25ekim –Fransz Cumhurbaşkanı De Gaulle Türkiye’ye geldi .Kıbrıs için bölünme şarttır dedi.
1969
6ocak –ABD büyükelçisinin arabası ODTÜ bahçesinde yakıldı
11ocak –İstanbul Kartal-cevizli Singer fabrikasında polis işçi çatışması
28ocak –Küçük çekmece gölü dondu
11şubat –6.filo istanbulda protesto edildi,yaralanalar var
12şubat –Vahi Öz öldü
26şubat –6.filo ziyaretleri iptal edildi
17mart –İstanbul üniversitesinde öğrenci döğüşü
12 nisan –ODTÜ ekim ayına kadar kapatıldı
14nisan –İstanbul hukuk fakültesi 1 hafta kapatıldı
14mayıs –İnönü-Bayar el sıkıştılar
13haziran –Irak hava kuvvetlerine bağlı iki jet yanlışlıkla Hakkari’yi bombaladı
3temmuz –Türk –Amerikan ikili anlaşması .Türkiye’de bulunan üslerin mülkiyetinin Türkiye’ye ait olduğu kesinleşti
23eylül –ODTÜde olaylar .1 öğrenci öldü
29eylül –Ereğli demir çeik işçileri grevde
12ekim –genel seçimler –AP-260 CHP-144 GP-14 BP –7 TİP –6 MHP –1 YTP –3
Bağımsız –11 Açık –1
28ekim –bir kısım öğrenci dernekleri kapatıldı
15aralık –tös ve ilksen in ortak düzenlediği 4 günlük öğretmen boykotu başdı .Hükümet TRT ye yayın yasağı koyduy
16 aralık –Boğaz köprüsü 303 milyon liraya ihale edildi .(1074 metre uzunluğunda dünyanın 4. Büyük köprüsü ,su seviyesi 64 metre,kule boyları 165 metre)
19aralık –6.filo İzmir’de .Şehirde protesto olayları başladı
31aralık –Başkan Sunay aşırı sola dikkat çekti
1970
7ocak –grip salgını
19ocak –beyaz kelebekler topluluğunun 3 elemanı Adapazarı yolunda trafik kazasında öldüler
27mart –Gediz depremi 1087 ölü
14temmuz –Askerlik süresi 20 ,yedek subaylık 18 aya indi
9 ağustos –Türk parası devalue edildi
25 ekim –genel nüfus sayımı –35.666.549
27kasım –dünyanın 3.avrupa’da 2.büyük opera binası olan 23 yılda bitirilen İstanbul
Kültür sarayı ‘cadı kazanı’ adlı oyunun temsili esnasında esrarengiz bir şekilde tamamen yandı
10 aralık –İstanbul’da 8 fdakülte kapatıldı
11 aralık –Hava kuvvetleri komutanı Orgeneral Muhsin Batur ,başkan Sunay’a muhtıra verdi
1971
18ocak –İstanbul Üniversitesi polis öğrenci çatışması
20ocak –ODTÜ süresiz olarak kapatıldı
4mart –Ankara’da 4 Amerikalı asker kendilerine Türk halk kurtuluş ordusu adı verilen bir örgüt tarafından kaçırıldı
12 mart –Silahlı kuvvetler 12 mart muhtırası verdi
19 mart –Nihat Erim hükümeti kurmakla görevlendirildi
26mart –Kocaeli milletvekili Nihat Erim5 Apli ,3 CHP li 1 MGP li 1 Milli birlik gurubu üyesi ile parlemento dışından 14 teknisyen görev aldı .
5nisan –2 zengin işadamı Dev-Genç üyesi olduklarını söyleyen kişiler tarafından kaçırıldı
- nisan –eşkıya sokağa hakim olmuştur
27nisan –Dev-Genç ,Doğu kültür ocaklşarı ve Ülkü ocakları kapatıldı
3mayıs –Ziraat bankası Unkapanı şubesi soyulmak istendi .müstahdem öldürüldü.suçlular yakalandı .
17mayıs –İsrail2in İstanbul başkonsolosu Ephraim Elrom kaçırıldı
21mayıs –Anayasa mahkemesi Milli Nizam Partisinin laik devlete karşı olduğu gerekçesiyle kapattı
- mayıs –Bingöl depremi
23temmuz –sıkıyönetim 11 ilde iki ay uzatıldı
5 ağustos-Türkiye Kızıl Çin’I tanıdı .Ankara’daki milliyetçi Çin mensupları
ülkeden ayrıldılar
10 eylül –Boğaziçi Üniversitesi açıldı
Robert kolej okulu T.C ye devredilerek bu ad altında öğrenime başladı .Okul 1863 yılında Christopher Robert adlı bir tacir tarafından kurulmuştu
19eylül –Filiz Vural Avrupa güzellik kraliçesi seçildi
5 aralık –Nihat Erim 2. Kabinesini kurdu
1972
10ocak –Askeri yargıtay ;Deniz Gezmiş ,Yusuf Aslan ,Hüseyin İnan hakkı dakiölüm cezalarını onayladı
23ocak –İstanbul’da sabah 03.00 dan akşam satt 18.00 a kadar sokağa çıkma yasağı konuldu .fırtına –1 adlı operasyonda 512.000 dairede anarşistler arandı .
8şubat –Türkiye^’de haşhaş ekiminin yasaklanmasından sonra Amerika devleti ilk tazminat olarak 35 milyon tl. verdi .İnönü ve Churchill’in 2.Dünya savaşı sırasında Adana’da yaptığı görüşmeler aradan 25 yıl geçmiş olduğu için İngiliz usullerine göre incelemeye açıldı
24şubat –229 sanıklı Dev-Genç davasınas Ankara 1 nolu sıkıyönetim mahkemesinde başlandı
11 mart –İPRAŞ rafinerisi hükümete devredildi
14mart –Marmara’da deprem
23mart –Cumhurbaşkanı Sunay; Gezmiş ,İnan ve Aslan hakkındaki cezayı onayladı
30mart –Başbakan Erim anarşistler tarafından öldürülen 2 İngiliz ve 1 Kanadalı teknisyen için İngiliz ve Kanada başbakanlarına tazi,ye mesajı gönderdi
12nisan –ABD den satın alınan ‘oruç reis’ ve ‘uluç ali reis’ adlı denizaltılalar Gölcüğe geldi
22 nisan –Ana muhalefet partisi CHP İnönücüler ve Ecevitçiler olmak üzere ikiye bölündü .İnönü ‘CHP de İttihat ve terakki usullerine izin vermiyeceğim dedi .
4 mayıs –Jandarema genel komutanı Org .Kemalettin Eken’e suikast
5 mayıs –İnönü birer sat arayla 3 kez kalp spazmı geçirdi
6 mayıs –Gezmiş ,Aslan ve İnan’ın idam kararı Ankara Cebeci sivil kapalı cezaevi avlusunda yerine getirildi
7mayıs –CHPolağanüstü kurultayı İnönü :498 Ecevit .709 oy aldı
8mayıs –İnönü Atatürk’ün ölümünden beri aralıksız olarak 33 yıldır oturduğu CHP liderliğinden istifa etti .Ecevit’devrimci kadrolar CHPyi Atatürk ve İnönü’ye layık bir şekilde yaşatacak’dedi .
Kemal Satır ‘inönü hayattayken İnönüsüz bir CHP nasıl olacaktır’
14mayıs –Ecevit genel başkan
15mayıs –Milli savunma bakanı Ferit Melen kabineyi kurmakjla görevlendirildi
20temmuz –500.000 .işçi Almanya’ya yollandı
4 eylül –Cumhuriyetçi parti kuruldu
1 ekim –Boksör Cemal Kamacı Avrupa profesyonel boks 63.5 kilo şampiyonu oldu .
19ekim –AP kongresi Demirel yeniden başkan
5kasım –İnönü malatya milletvekilliğinden ve CHPden istifa etti
16kasım –İnönü ilk tabi senatör olarak göreve başladı
1973
28ocak –Los Angeles başkonsolosumuz Mehmet Baydar ile Konsolos Bahadır Demir ,Mıgırdıç Yanıkyan adlı bir terörist tarafından öldürüldü
14şubat –Ermenilerin Marsilyada bir klise avlusuna diktikleri Türkiye aleyhtarı anıt yüzünden Fransa protesto edildi Büyükelçi yurda çağrıldı
19şubat –Çankırı ,Kırşehir ,Bolu ,Katamonu da deprem
4 mart –MGP ,CP ve bağımsız halkçıların birleşmesiyle oluşan partiye Cumhuriyetçi Güven Partisinin başkanlığına Turhan Fevzioğlu seçildi
26mart –Boğaz köprüsü karşılıklı bağlandı
28mart –7 yıllık görev süresi dsolan 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay görevinden ayrıldı
- nisan –Emekli Oramiral kontenjan senatörü Fahri Korutürk 6. Cumhurbaşkanlığına seçildi
- nisan –Naim Talu kabineyi kurdu
5temmuz –üniversite sınav soruları çalındı
6ekim –Ortadoğuda yeniden savaş İsrail-Arap
14ekim –milletvekilliği seçimleri CHP-185 AP –149 MSP -48DSP –48 CGP –13 MHP –3 TBP –1 Bağımsızlar –6
30ekim –İstanbul boğaz köprüsü Korutürk tarafından törenle açışldı
15kasım –yazar Nihal Atsız tutuklandı
25 kasım –Yunanistan’Da darbe oldu
8aralık –Korutürk Çetin Altan’ı affetti
25aralık –İnönü vefat etti saat 16 .10
1974
26 ocak –CHP-MSP koalisyonu göreve başladı
1 şubat –İzmir depremi
3mart –Paris Orly havaalanında kaza. THY nin DC-10 yolcu uçağı kalkışından hemen sonra düştü 335 yolcu 12 mürettebat ölü
11mart –Alkollü içki olduğu için biranın ruhsatsız yerlerde satılması yasaklandı
25nisan –Sophia Loren ve prodüktör eşi Carlo Ponti Türkiye’ye geldi
1temmuz –Nihat Erim hükümetinin yasakladığı haşhaş ekimine bakanlar kururu kararıyla izin verildi
5temmuz –Haşhaş kararına Amerika sert tepki gösterdi .ABD Ankara büyükelçisi
Macomber’I istişare için Washington’a çağırdı .
15temmuz –Kıbrıs’ta Yunanistan’a bağlı subayların yönetimindeki ulusal muhafız gücü kuvvetleri ,bir hükümet darbesi yaparak yönetime el koydu .Lefkoşe Rum radyosundan yaptıkları yayınlarda Cumhurbaşkanı Makarios’un öldüğünü iddia eden darbeciler ,bir ulusalkurtuluş hükümeti kurulduğunu belirterek ,eski ENOSİSçilerden
Nikos Sampson ‘un cumhurbaşkanı sıfatıyla and içtiğini ve Kıbrıs’ta bir Yunan cumhuriyeti kurulduğunu ilan ettiler .
16temmuz –ABD ve İngiltere ,Türkiye’in Kıbrıs’a karışmamasını istedi .Moskova darbeyi faşist olarak niteledi .Amerika 6. Filosunu Kıbrıs’a gönderdi .Ecevit siyasi parti liderleriyle son gelişmeleri görüştü .Demirel oldu bittiye kalkanlar hüsrana uğrar dedi .Kıbrıs Türk radyosu Bayrak yaptığı yayınlarda Kıbrıstaki Yunan alayının darbeye katıldığını bildirdi .İngiliz dışişleri Callagan ‘Atina ve Ankara’ya sakin olmalarını tavsiye etti .’Başpiskopos Makarios’un ölmediği belli oldu .Dahası Makarios’un Yunanistan’daki cuntacı subaylara yazdığı mektup açığa çıktı .
Bu mektupta Makarios 10.000 kişilik Rum muhafız gücünün başındaki 650 subayın Yunanistan’a çağrılmasını istiyordu .
Başbakan Ecevit Türk yönetimi Kıbrıs’ta yegane meşru yönetim sayılmalıdır diyordu 17 temmuz –Başbakan Bülent Ecevit İngiltere Başbakanı Harold Wilson’la görüştü ..
Gazetecilere Yunan hükümetini olayların tahrikçisi ve sorumlusu sayıyoruz cevabını verdi .Bazı zırhlı Türk birlikleri Nersin limanına geldi .Ataş petrol rafinerisi ansızın revizyona girerek petrol üretimini düşürdü .BM Kıbrısla ilgili olarak toplandı .
Yunanistan’da darbeyi doğru bulmayan 22 general emekliye sevk edildi .İngiltere Kıbrıs’a müdahalerye taraftar olmadığını söyleyerek garantör devlet olarak Türkiye’yi yalnız bıraktı .ABD Dışişleri bakanlığı Kıbrıs konusunda karasız olduğunu söyledi .
18temmuz –TBMM gizli bir toplantı yaptı .Kıbrıstaki darbenin lideri EOKA cı Sampson Türkiye’nin müdahalesi için hiçbir sebep yoktur dedi .Yunanistan’dan 5 uçak dolusu asklerve silah Kıbrıs’a gitti .Darbeciler Kıbrıs’ta Rumlar ile Türkleri ayıran yeşil hatta mevzilenmeye başladılar .New York’a gelen Makarios BM adaya silahlı müdahalede bulunmamalı dedi .Sovyetler BM nin müdahalesini istedi .Yunan ordusu alarmda .
19temmuz –NATO daki Yunan delegesi Kıbrıs’taki Yunan subaylarının geriye çağrılabileceğini söyledi ,sonra sözünden caydı .Ecevit BM delegesine adadaki tek meşru yönetimin Türk yönetimi olduğunu iletti .
Kıbrıs Türk toplumunun lideri ve devlet başkan yardımcısı Rauf Denktaş tüm ümidim Türkiye’nin buraya gelmesidir dedi .
20temmuz –Uluslar arası görüşmeler olumlu sonuç vermeyince Ecevit adaya müdahale kararı aldı .Çıkarma hazırlıkları başladı .21 temmuz –Kıbrıs’ta havada ve karada savaş başladı .Türk uçakları Kıbrıs’a çıkarma yapmak isteyen ve savaş gemileriyle korunan büyük bir Yunan filosuna ateş açtı .Türk ve Yunan donabnmaları Kıbrıs sularında fiilen çatıştı .
Adadaki Türk alayına saldıran Yunan alayı püsjkürtüldü .Kıbrıs’ın kuzey sahillerğine ve Girne limanına Türkiye çıkarma yaparken paraşütçülerimiz Lefkoşenin Türk kesimine indi .Rumlar bazı köylerdeki sivil Türkleri öldürmeye başladı .ABD dışişleri bakanı Kissinger Ecevitle telefonda 2 defa görüştü .Türk ordusunun indirme ve çıkarmadaki başarısı Türkiye’de bayram havası yarattı .Pakistan ,İran ve Afganistan yardım sözü verdi .TBMM hükümete savaş açma yetkisi verdi .14 ilde sıkıyönetim ilan edildi .Bütün sivil uçak ve gemiler Türk ordusunun emrine verildi .BM genel sekreteri Wadheim ikinci kez barış çağrısı yaptı .
22temmuz –Kıbrıs barış harekatı BM ateşkes çağrısına uyularak sona erdirildi .
23temmuz –Sampson istifa etti .Türk ordusunca esir alınan 700 Yunan askeri Mersin’e getirildi,. Sampson’un yerine Klerides geçti .
24temmuz –Atina’da Karamanlis hükümeti kuruldu .Siyasal af ilan edildi .Washington Post gazetesi 2CIA ,Makarios’u devirdi ,Kissingerde Sampson’u destekledi diye yazdı .
25temmuz –Ecevit ‘Türk Yunan işbirliği Kurtuluş savaşı sonrası kadar zorunludur .dedi .Kıbrıs için ateşkes görüşmeleri Cenevre’de başladı .
30 temmuz –Kıbrıstaki yabancı kuvvetlerin çekilmesinin Türkiye tarafından reddedilmesi üzerine kesilen görüşmeler yeniden başladı ve Cenevre anlaşması imzalandı .Anlaşmada müdahale hakkı yeniden belirtildi .
1ağustos –ABD temsilci,ler meclisinde ,Türkiye’ye ABD yardımlarının kesilmesi onaylandı .
3ağustos –Yunanistan Cenevredeki 2. Konferansa katılmak için TSK nın ateşkes öncesi sınırlara çekilmesini istedi
5 ağustos –Girne’deki Rumlar denizden ve havadan takviye alıp Türk kuvvetlerine gece yarısı saldırdı .Çarpışmalar sabaha kadar sürdü .
9ağustos –Cenevre konferansında Türk tezinin corafi temele dayakı konfederasyon olduğu açıklandı .Bu teze göre Rum yönetimi ile olan sınır Erenköy ,Lefke ve Lefkoşe’nin güneyinden geçecekti .
11 ağustos –Yunanistan ve İngiltere Cenevre’de Türk tezini görüşmeyi kabul etti .
İngiltereKıbrıs’taki üslerden uçaklarını çekmekten vazgeçti .Adaya maaşla çalıştırdığı
Nepalli Gurka’ları gönderdi .Aktori üssünden ayrılan İngiliz komando bölüğünde adaya döndü .
13ağustos –Yunanlılar Meriç kıyısına mayın döşeyip ,siper kazdılar .
14ağustos –ikinci Kıbrıs harekatı başladı .
.
0 yorum:
Yorum Gönder