yavuz sultan selim ve 3, mehmet

YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ

YAVUZ SULTAN SELİM’İN TAHTA ÇIKMASI

Yavuz sultan selim babası ikinci Beyazıt tahtta iken Trabzon valisiydi. Yavuz Trabzon valisi iken kardeşi şehzade Korkut Manisa valisi ve şehzade Ahmet’te Amasya’da vali idi.

Yavuz sultan selim daha sancak beyi iken birçok faaliyette bulunmuştur.Devlet aleyhine propaganda yapan asileri takip ettirmiş, Trabzonluları rahat bırakmayan Gürcüler üzerine üç sefer düzenlemiştir.1508’de Kütayis seferinde Kars; Erzurum; Artvin illeriyle birlikte on beş yeri fethetmiştir:Bazı kaynaklara göre fethedilen yerlerdeki Gürcü halkın Müslüman olduğu söylenmektedir:Bunun yanında Osmanlı devletini tehdit eden şii propagandasına karşı tedbirler almaya çalışmıştır:Ancak sancak beyi olarak bunu başaramayınca hükümdar olmak için faaliyetlere başlamıştır:

Şii propagandasına müdahale etme isteğinin yanında Yavuzun tahta geçme isteğinin bir başka sebebi de babası ikinci Beyazıt’ın devlet idareciliği yönünden zayıf ve iradesiz olmasıydı:Yavuz tahta geçme mücadelesini başlatmak için Rumeli’de bir sancak beyliği istedi.ancak bu isteği devlet töre ve düzenine aykırı olduğu için reddedildi.Yavuzun böylece aradığı fırsat eline geçmiş oldu.Oğlu Kefe sancak beyi Süleyman’ında yardımıyla Trakya’ya geçti:Kendisine oyalamak için Köstendil sancağı verildi:Bu arada şehzade Ahmet’te tahta geçirilmeye çalışıldı: Babası ve bazı devlet adamlarının şehzade Ahmet’i tahta geçirmek istemesi üzerine harekete geçen Yavuz babasına savaş açtı.Baba oğul karıştıran ovasında karşı karşıya geldiler, ancak Yavuz savaşı kaybetti.Fakat yeniçerileri arkasına alan yavuz tahta geçmeyi başarmıştır.Tahta geçtikten sonra özellikle en büyük rakibi Ahmet başta olmak üzere bütün şehzadeleri ve taht üzerinde hak iddia edecek herkesi ortadan kaldırdı.Babası ikinci Beyazıt’ı da yılda iki milyon akçe tahsisatla Dimetoka’ya göndermiştir.Ancak ikinci Beyazıt yolda vefat etmiştir.

NOT: İkinci Beyazıt’ın Cem sultana karşı tahta geçmesinde etkili olan devşirme devlet adamları Yavuzun İkinci Beyazıt’a karşı tahta geçmesinde de etkili olmuşlardır.

Fatihten sonra devletin üst kademelerinde Türk devlet adamları görev almamıştır.bunun sebebi ise Türk devlet adamlarının devlet üzerinde hak iddia edip hanedanlığı yıkmalarından korkulmasıdır.fatih zamanından yavuz dönemine kadar daha güçlü hale gelen devşirmeler yönetim üzerinde kilit rol oynamaktadırlar.

YAVUZ’UN SİYASET ANLAYIŞI

1) Yavuz tahta çıktıktan sonra en büyük tehlike olarak şii faaliyetlerini görmüştür.Yavuz devletin bekası için devlet içinde huzursuzluk yaratan şii tehlikesini ve safevi devletini ortadan kaldırmayı düşünmüştür.

2) Yavuzun diğer bir siyaseti ise bütün Türk-İslam devletlerini bir çatı altında toplamaktır.Yavuz Suriye,Filistin ve Mısır’ı alarak bu siyasetinin bir kısmını fiilen gerçekleştirmiştir ancak Safeviler tam olarak ortadan kaldırılmadığı için Türkistan’a ulaşılamamış ve Yavuz bu siyasetini tam olarak gerçekleştirememiştir.

YAVUZ SULTAN SELİM’İN İLK FAALİYETLERİ

Yavuz tahta geçtikten sonra 1512-1513 yıllarında iç meseleleri halletti.Ülke içerisinde olay çıkartan ve ilerde devlet için tehdit unsuru olacak Safeviler üzerine sefere çıkmadan önce kuzeybatı ve güney sınırlarını emniyete aldı.Eflak ,Boğdan, Venedik, Macar ve Mısır elçileri ile barışın devamını tayin eden antlaşmalar imzalandı.Daha sonra devlet içerisinde yaşayan şii nüfusu saydırılıp ileri gelenleri ortadan kaldırıldı.

YAVUZ SULTAN SELİM’İN SEFERLERİ

1- Çaldıran savaşı(1514):

Sebepleri:

1) Yavuzun Osmanlı üzerindeki Safevi kaynaklı şii faaliyetlerine son vermek istemesi

2) Orta Asya hanlıklarıyla ardaki Safevi engelini kaldırmak ve ticaret yollarına egemen olmak

Savaşın gelişimi:Yavuz Safeviler üzerine sefere çıkmaya hazırlanırken Safeviler de Venediklilerle Osmanlıya karşı ittifak yapmaya çalışmış ancak başarılı olamamışlardı.Yavuz ayrıca sere çıkarken Dulkadiroğluları beyliğinden yardım istemiş ancak ret cevabı almıştı.Yavuz sefere çıktıktan sonra ordu içerisindeki yeniçerilerin bir kısmı huzursuzluk çıkarmış ancak Yavuzun iradeli davranışı sayesinde bu huzursuzluk giderilmiştir.Bütün bu olumsuzluklara rağmen Safeviler yenilmiş ve şah İsmail kaçmıştır.

Sonuçları:

1) Doğu Anadolu Osmanlı hakimiyetine girdi.

2) Kemah, Diyarbakır ve Mardin alındı.

3) Anadolu’daki şii propagandası sona erdi.

4) İran’daki hazine ve zenginlikler İstanbul’a getirildi.

5) İran’ın önemli bilginleri İstanbul’a getirildi.

NOT: İleride Osmanlıyı çok uğraştıracak olan yeniçeriler devletin en güçlü zamanında bile padişaha kafa tutacak kadar ileri gidebilecek güce sahiptirler.

2- Turnadağ savaşı(1515):

Sebepleri:

1) Yavuz’un Safeviler üzerine sefere çıkarken bu beylikten yardım istemesi, olumsuz yanıt alınması.

2) Bu beyliğin alınıp, Anadolu siyasi birliğini kurma isteği.

Sonuçları:

1) Dulkadiroğluları beyliğine son verildi.

2) Anadolu’da birlik ve beraberlik sağlanmıştır.

3) Maraş ve çevresi Osmanlılara katılmıştır.

4) Osmanlılar ve Memlüklüler komşu olmuşlardır.

5) Bu iki devlet arası gerginlik yeniden başlamıştır.

3- Mısır seferi:

Nedenleri:

1) Memlüklülerin Dulkadiroğluları beyliği Osmanlı’ya katıldıktan sonra Şah İsmail’le işbirliği yapmaya kalkışması.

2) Memlüklülerin baharat yolunu denetimleri altında tutuyor olması.

3) Baharat yolu alındığı zaman Safevilere karşı yapılacak seferlerde orduya kolay bir ikmal yolu kazanılacak olması.

4) Memlüklülerin Hindistan Avrupa arası deniz ticaretini yapan Portekizlere karşı etkin bir politika izleyememesi ve Portekizlerin kutsal şehirlere zarar vermesi.

5) Memlüklülerin Anadolu’da Gaziantep, Malatya ve Divriği gibi stratejik noktaları elinde bulunduruyor olması.

6) Yavuz’un kutsal toprakları denetim altına alma arzusu.

4- Mercidabık Savaşı (1516): İran’a yürüyen Osmanlı ordusunun Fırat’ı geçmesine Memlüklülerin karşı çıkması ve Osmanlının bunu savaş nedeni olarak sayması üzerine çıkan savaşta Osmanlı ordusu, Memlüklüleri yenmiştir.

Sonuçları:

1) Memlüklüler yenildi.

2) Suriye’nin kapıları Osmanlılara açıldı.

3) Halep direnmeden teslim oldu.

5- Ridaniye Savaşı (1517) : Memlüklülere son darbeyi vurmak isteyen Yavuz’un, Memlük üzerine yürümesi sonucu yapılan savaşta Osmanlı Memlüklüleri yenmiştir.

6- Mısır Seferi ‘ nin Sonuçları:

1) Memlüklüler ortadan kalkmıştır.

2) Mısır ,Filistin ve Suriye Osmanlı hakimiyetine girmiştir.

3) Kutsal emanetler Osmanlı ülkesine getirilmiştir.

4) Osmanlı doğu ticaret yollarını denetimini ele geçirmiştir.

5) Mısırın alınması ile Kuzey Afrika yolu Osmanlılara açılmıştır.

6) Kıbrıs için Venediklilerin Memlüklülere verdiği vergi Osmanlıya verilmeye başlanmıştır.

7) Elde edilen ganimet ve vergilerle hazine tamamen dolmuştur.

NOT 1 : Bazı kaynaklarda Osmanlının Mısırı aldıktan sonra Halifeliği de devraldığı yazmaktadır. Ancak Osmanlı Devleti Halifelik makamını Küçük Kaynarca Anlaşması sonrasına kadar kullanmamıştır.Zaten bilindiği gibi Halifelik makamı dini bir niteliği yoktur. Dört Halife devri sonrası Halifelik aslen bitmiş ancak Kutsak topraklara sahip olan devletler bu makam sürüyor gösterip ondan siyasi olarak yararlanmayı düşünmüşlerdir.Dikkat edildiği zaman Osmanlının güçlü zamanlarında Osmanlı padişahları kendilerini hiçbir zaman halife olarak görmemişlerdir. Ancak Osmanlı zayıfladıktan sonra özellikle Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanların isteği ile bu makamdan siyasi olarak yararlanmak istenilmiş ancak işe yaramamıştır.Çünkü başta Araplar olmak üzere İslam Aleminin büyük bir bölümü Osmanlı padişahlarını halife olarak kabul etmemişlerdir. Halifelik makamı kaldırıldığı 1924 yılına kadar yaşamıştır.

NOT 2 : Yavuz Sultan Selim bütün seferlerini doğuya yapmıştır.Bunun sebebi başta Şİİ tehlikesi olmak üzere bütün tehlikelerin doğudan gelmiş olmasıdır.

YAVUZ SULTAN SELİM ‘İN VEFATI

Yavuz Sultan Selim, 22 Eylül 1520 yılında vefat etmiştir. Yavuz’un ölüm sebebi sırtında çıkan ŞİRPENÇE adı verilen bir çıban olduğun söylenilmektedir.Fakat bazı kaynaklara göre sarayda onun başarısını çekemeyen kişiler tarafından zehirlendiği söylenilmektedir.

YAVUZ SULTAN SELİM ‘ İN KİŞİLİĞİ

Osmanlı Hanedanlığının 9. padişahı olan Sultan Selim tarihe askeri sevk ve idare yeteneğiyle geçmiştir. Daha Trabzon ‘ da bir sancak beyi iken doğudaki şii tehlikesini görmüş , tahtta kaldığı kısa süre içerisinde bu sorun üzerine gitmiştir.Ayrıca Yavuz ihtişamdan hoşlanmazdı ve devletin menfaatleri söz konusu olduğunda en acımasız kararları almaktan çekinmeyen sert bir mizaca sahipti.

NOT: Yavuz tahtı devraldığında 2373000 kilometre kare olan Osmanlı toprakları öldüğünde 6 557 000 kilometre kareye ulaşmıştır.

ÜÇÜNCÜ MEHMET DÖNEMİ

Üçüncü Murat’ın ölümü üzerine yerine büyük oğlu üçüncü Mehmet geçti.Yeni hükümdar ilk olarak Türklere katliam yapan Eflak voyvodası üzerine yürüdü.

1- Avusturya Eflak Cephesi Savaşları ve Estergon Kalesi’nin Düşmesi(1595):

Üçüncü Mehmet tahta iken Avusturya kuvvetlerinin bir kısmı Estergon kalesini kuşatmış bir kısmı da Ciğerdelen Kalesini zapt etmiştir.Estargon uzun süre direnmesine rağmen gereken yardımın gelmemesi ,Sinan Paşa’nın yardım gittikten sonraki beceriksizlikleri ve kalenin askerlerinin yiyecek ve su ihtiyaçlarının hat safhaya çıkması üzerine kale teslim olmuştur.

Ayrıca Eflak cephesinde Sinan Paşanın ciddi bir başarı gösterememesinin yanında binlerce akıncıyı da savunmasız bırakıp kırdırması dikkat çekicidir. Bu başarısızlıkların üzerine Üçüncü Mehmet devlet adamlarının ısrarı ile ordunun başında sefere çıkmaya karar verir.

NOT: Üçüncü Mehmet ordunun başında sefere çıkan son Osmanlı padişahıdır.

2- Eğri Kalesi’nin Alınması ve Haçova Meydan Savaşı (1596):

Üçüncü Mehmet’in sefere çıktığın sıralarda Avusturya’nın kuşattığı Hatvan Kalesinin teslim olduğun haberi alındı. Bu yüzden Eğri Kalesinin önemi daha da artmış oldu ve Eğri Kalesi kısa sürede alındı.Kale alınınca Üçüncü Mehmet İstanbul’a dönmek istediyse de devlet adamlarının telkinleri sonucu bundan vazgeçti.

İlerleyen ordu 15 Ekim 1596 da Haçova da müttefik Avrupa ordusuyla karşılaştı. Yapılan savaşta Osmanlı ordusu savaştan kaçmak ve yenilmek üzereyken ordunun geri kuvveti denilen Aşçı Seyis vb. oluşturduğu grubun savaşa dahil olması üzerine savaş kazanılmıştır.

NOT: Haçova Meydan Muharebesi Osmanlının kazandığı son meydan savaşıdır.

3- Sefer Sonrası Meydana Gelen Sosyal ve Siyasi Olaylar:

Haçova’daki başarısı nedeniyle sadrazamlığa getirilen Çağaloğlu Sinan Paşa’nın savaş sonrası askeri yoklama yaptırıp asker kaçağı olmadığı halde birçok kişiyi idam ettirmesi ve dirliklerini ellerinden alması üzerine Anadolu’da isyanlar baş göstermiştir. Bunun yanında aralarında sorun olan insanların birbirini asker kaçağı diye ihbar etmesi üzerine idam edilen ve malları elinden alınan insanların aileleri aç ve sefil kalmışlardır.

4- Kanije Savunması:

Avusturya’dan alınan Kanije Kalesini Alman İmparatorunun almak için kuşatması üzerine kale uzun süre dayanmıştır ve kale kumandanı Tiryaki Hasan Paşa üstün gayretleri sayesinde kale elde kalmıştır . Kanije elde kaldıktan sonra İstoni,Belgrad,Estargon ve Uyvar fethedilir.

ÜÇÜNCÜ MEHMET’İN SALTANATININ SON YILLARI

İran’ın Ferhat Paşa Anlaşmasıyla kaybettiği yerleri geri almak istemesi üzerine Osmanlı İran savaşları başlamıştır.İran savaşları sürerken Üçüncü Mehmet ölmüştür.