XIX.YY. DA YAPILAN ISLAHAT HAREKETLERİ

BÖLÜM-1

XIX. YY’DA YAPILAN ISLAHAT

HAREKETLERİ

1-)Islahatlar geçmişte olduğu gibi askeri alanla sınırlı kalmamıştır.

2-)Yönetim,eğitim,kültür,ekonomik ve hukuki alanlarda ıslahatlar yapılmıştır.

3-)Bütün bunların gerçekleştirilmesi ile devletin güçlendirilmesi hedeflenmiştir.

4-)Halkın zorlaması da etkili olmuştur.

5-)Avrupa devletlerinin her fırsatta devletin iç işlerine karışmaları önlenmiş olacaktı.

AMAÇ:Osmanlı Devletini dağılmaktan kurtarmaktır.

BU YY.’DAKİ BAŞLICA ISLAHATLAR ŞUNLARDIR:

1-)II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)

A-)ALENDAR MUSTAFA PAŞA OLAYI(1808)

II.Mahmut kendine Alendar Mustafa Paşa’yı sadrazam seçti.Alendar yönetime egemen oldu ve şu işleri yaptı:

1-)Nizam-ı Cedid taraflarını işbaşına getirerek yenilik hareketlarini başlattı.

2-)III.Selimin ölümünde etkili olan kişileri cezalandırdı.

3-)İstanbul’da asayişi sağladı.

4-)Alendar ,Niazam-ı Cedid yerine Sekban-ı Cedid adında bir ocak kurdu.

5-)Ulufe alımı ve satımı yasaklandı.

6-)Ayanlar(Valiler) ile Sened-i İttifak yaptı.

SENED-İ İTTİFAK:

XIX.yy’ın başında Anadolu ve Rumeli’de ayanlar türemişti(derebeylik).Alendar,sarsılan düzeni yeniden kurmak amacı ile bütün ayanları İstanbul’da topladı.Yapılan görüşmeler sonunda hükümet ile ayanlar arsında Sened-i İttifak imzalandı(1808).Buna göre;

1-)Devlet ayanların varlığını kabul etti.

2-)Ayanlar devlet otoritesini kabul edecek,verilen emirlere uyacaklardı.

3-)Ayanlar yapılan ıslahatlara bağlı kalacaklardı

4-)Ayanlar kendi bölgelerindeki halka adaletli davranacaklardı

5-)İstanbul’da isyan çıkarsa İstanbul’a gelip isyanı bastıracaklardı.

ÖNEMİ:

1-)Bu belge Osmanlı’nın ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf duruma geldiğini gösterir.

2-)Osmanlı tarihinde padişahın yetkileri ilk defa sınırlandırılmıştır.(Padişah kendi otoritesi dışında bir güç olarak ayanları kabul etmiştir.)

NOT:

1-)Bu yönü ile İngilizler’in 1215’deki Magna Carta’ya benzemektedir.Ancak Magna Carta krala zorla imzalatılmasına karşın ittifakta böyle bir zorlama yoktur,padişahın iradesiyle imzalanmıştır.

2-)Yeniçerilerin isyan etmesi üzerine II. Mahmut Sekban-ı Cedidi kaldırdı,isyan sona erdi.

B-)YÖNETİM ALANINDAKİ YENİLİKLER

II. Mahmut Osmanlı buyruğunda olan herkese tam bir din ve vicdan özgürlüğü vermiştir.Bunu şu sözleri ile belirtmiştir:”Tekbandan(halk),müslümanları camide,hristiyanları kilisede,Musevileri havrada görmek isterim.”

Şu yenilikleri yapmıştır:

1-)Divan teşkilat kaldırıldı,nazırlık(bakanlık) kuruldu.

2-)Tımar sistemi kaldırıldı,devlet memurları maaşa bağlandı.

3-)Müsadere üsulu kaldırıldı.(Devletin ölen şahısların malına el koymasıdır.)

4-)Devlet memuru yetiştirmek için (mekteb-i maarif) eğitim okulları açıldı.

5-)İlk defa genel anlamda nüfus sayımı yapıldı.Sayım askeri amaçlı olduğu için sadece erkekler sayıldı.

6-)Askeri işleri düzenlemek amacı ile askeri şura oluşturuldu.

7-)Pasta teşkilatı kuruldu.

8-)Polis teşkilatının temelleri atıldı.

9-)Reyaül-ü Kütlap kaldırıldı.Dış işleri nezareti kuruldu.

10-)İlk kez karantina teşkilatı kuruldu.

11-)Dar-üş Şura’yı Bab-ı Ali kuruldu.(Devlet memurlarının terfi ve yargı işleridir)

NOT:

Bu mahkeme bugünkü danıştayın ilk örgütlenmesidir.

12-)İlk yönetim değiştirildi.(Merkezi otoriteyi sağlamak için iller merkeze bağlandı)

C-)KÜLTÜREL ALANDAKİ YENİLİKLER

1-)Medreselerin yanı sıra pek çok Avrupa tarzı okul açıldı.

NOT:

Böylece eğitim alanında ikilik ortaya çıktı.Kültür çatışmaları oluştu.

2-)İlk öğretim mecbur hale getirildi.

3-)Avrupa’yı yakından tanımak amacı ile ilk defa Avrupa’ya öğrenci gönderildi.

4-)Avrupa tarzında müzik serbest bırakıldı.

5-)Takvim-i Vakayı adında ilk gazete çıkarıldı.

6-)Kılık kıyafette ilk değişikliğe gidildi.II.Mahmut devlet dairelerine resmini astırdı.

7-)Yurt dışına çıkışta pasaport uygulaması başlatıldı.

8-)Enderun kaldırıldı,yerine devlet memurları yetiştirilen okullar kuruldu.

D-)ASKERİ ALANDAKİ GELİŞMELER

1-)Sekban-ı Cedid ocağı kuruldu.

2-)1825’te Eşkinci ocağı kuruldu.(Yeniçeri ocağına bağlı olarak)

3-)Yeniçeri ocağı kaldırıldı.(Vaka-i Hayriye.1826)

SONUÇLARI:

a-)Islahat süreci hızlandı.

b-)Padişahlar yeniden yönetime egemen oldu.

c-)Yeniçeri ocağının yerine Asakiri Mansure-i Muhammediye adı verilen Avrupa tarzında yeni bir ordu kuruldu.

EKONOMİK ALANDAKİ YENİLİKLER:

1-)Yerli malların kullanılmasına teşvik edildi.

2-)Osmanlı tüccarlarının Avrupa mallarıyla rekabet edebilmesini sağlamak amacı ile gümrük kolaylıkları getirildi.

3-)1838’te İngiltere Baha Limanı antlaşması ile çok geniş yetkiler kazandı.

NOT:

a-)II. Mahmut’un yapmış olduğu yenilikler Atatürk’ün yapmış olduğu yenilikler arasında büyük benzerlik vardır.

b-)Çeşitli baskılardan dolayı başarılı olunamamıştır.

2-)TANZİMAT FERMANI

Osmanlı tarihinde Tanzimat fermanı ile başlayıp,I.Meşrutiyet ile son bulan döneme Tanzimat dönemi denir.Bu fermanı Mustafa Reşit Paşa hazırlamıştır.

SEBEPLERİ:

1-)Mısır ve boğazlar meselesinin bir Avrupa sorunu haline gelmesi.

2-)Osmanlı Devleti’nin dağılmaktan kurtulmak için Avrupa’nın büyük devletlerinden destek alması.

3-)Önceki ıslahatların yetersiz olması.

4-)Hristiyan azınlıkları korumak isteyen batılı büyük devletlerin baskısını azaltmak istenmesi.

AMAÇLARI:

1-)Osmanlı sınırları içinde yaşayan tüm insanları hak ve ödevleri bakımından eşit hale getirip kaynaştırmak ,bunun sonucunda bir Osmanlı milleti meydana getirmek.

2-)Avrupalıların içişlerimize karışmasını önlemek.

ÖNEMLİ MADDELER:

1-)Müslüman ve Hristiyan bütün halkın namus ,can ve mal güvenliği sağlanacak.

2-)Herkesin geliri oranında vergi alınacak ve vergilerin toplanmasında adaletsizlik yapılmayacak.

3-)Askerlik işleri bir düzene bağlanacak.(Ocak görevi yerine vatan görevi haline getirildi.)

4-)herkesin mal ve mülk sahibi olması ,istediği gibi satabilmesi ve miras olarak bırakabilmesi sağlandı.

5-)Rüşvet ve iltimas kaldırıldı.

6-)Herkes kanun önünde eşit sayılacak.

7-)Mahkeme herkese açık olacak,hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacak.

TAZMİNAT FERMANI İLE YAPILAN

YENİLİKLER:

1-)DEVLET YÖNETİMİNDE YAPILAN YENİLİKLER:

a-)Memleket illere, sancaklara, kazalara, bucaklara, köylere ayrıldı.

b-)İlk defa il genel meclis uygulaması başladı.

2-)EĞİTİM ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER:

a-)Darül Fünun (üniversite) açıldı.

b-)Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) açıldı.

c-)Kız çocukları için okullar açıldı.

d-)1849’da Darül Muallim (Öğretmen Okulu) açıldı.

e-)Özel Dar-ül Şafaka (Yabancı dil ve eğitim yapan okul) açıldı.

3-)MALİYE ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER:

a-)İlk defa kağıt para basıldı.Karşılığı olmadığı için bir süre sonra kıymetten düştü.

b-)Avrupa devletlerinden ilk defa borç para alındı.

4-)HUKUK ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER:

a-)1840 yılından itibaren laik kanunlar çıkarılmaya başlandı.

b-)1843’de ceza kanunu ,1850’de ticaret kanunu çıkarıldı.

c-)Karma mahkemeler kuruldu.

d-)1868’de Şurayı Devlet (Danıştay) kuruldu.

e-)1870’de Ahmet Cevdet Paşanın başkanlığında Mecelle(Sosyal kanun – Medeni kanun)

TANZİMAT FERMANININ ÖNEMİ:

1-)İlk kez hukukun üstünlüğü prensibi kabul edildi.

2-)Mülkiyet hakkı devletin garantisi altına alındı.

3-)Osmanlı ülkesinde Avrupa tarzı hukuk kuralları geçerli olmaya başladı.

4-)En önemli yenilik ”Kanun Kuvveti” nin ön plana çıkmasıdır.

5-)Osmanlı devleti Fransız İhtilali’nin getirdiği eşitlik ilkesini resmen tanıdı.

6-)Zenci esareti ve ticareti yasaklandı.

7-)İngiltere’nin etkisi ile hızlanmıştır.Magna Carta’ya benzer.

NOT:

1-)Tanzimat Fermanı padişah ile halk arasındaki ilişkiyi belirleyen ilk yazılı belgelerdir.(Padişah yetkisi sınırlanmıştır)

2-)Osmanlı tarihinde demokrasiye geçişin ,batılılaşmanın ilk hareketleridir.(İlk anayasal harekettir.)

TANZİMAT FERMANININ SONUÇLARI:

1-)Azınlıkları memnun etmediği gibi azınlıkların Osmanlı Devleti’nden istediklerini arttırmıştır.

2-)Avrupa Devletleri Tanzimat Fermanı’ndan sonra azınlıkları desteklemekten ve Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmaktan vazgeçmemişlerdir.

3-)Osmanlı Devleti’ni çöküntüden kurtaramamıştır

.

ISLAHAT FERMANI(1856):

AMAÇLARI:

1-)Osmanlı Devleti’ni çöküntüden kurtarmak.

2-)Avrupa devletleri ile ilişkileri geliştirmek.

3-)Paris Konferansı’nda azınlık hakları ile ilgili karaların alınmasını engellemek.

4-)Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmasını engellemek.

5-)Tanzimat Fermanı’nda azınlıklara verilen hakları daha da genişletmek.

ÖNEMLİ MADDELER:

1-)Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacak.

2-)Vergiler herkesten gelirine göre alınacak.

3-)Azınlıklar il meclislerine üye olabilecek.

4-)Gayrımüslümler de müslümanlar gibi devlet memuru olabilecek , önemli atamalar olabilecek.

5-)Gayrımüslümleri küçük düşürücü ifadeler kullanılmayacak.

6-)Mahkemeler açık olacak ,keyfi cezalar verilmeyecek.

7-)Müslümanlar ve gayrımüslümlerin birlikte yargılanacakları karma mahkemeler kurulacak.

8-)Yabancılar Osmanlı Devleti sınırları içinde mülk sahibi olabilecek.

9-)Cizye kaldırılacak.

10-)Azınlıklar askerlik hizmetine karşı bedel ödeyecek.

ÖNEMİ VE SONUÇLARI:

1-)Tanzimat Fermanı’nın bir devamıdır.

2-)Azınlıklara geniş haklar verilmiştir.

3-)Avrupa devletlerinin istekleri doğrultusunda hazırlanmasına rağmen Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışılması önlenememiştir.

NOT:

1-)Tanzimat Fermanı Avrupa devletlerinin müdahelesi olmadan ilan edilmiştir.Ama ıslahat Fermanı yaptırım sonucu hazırlanmıştır.Buna Paris Barış Konferansı zemin hazırlamıştır.

2-)Bu ferman gayrımüslümlerin lehine koyduğu hükümler sebebi ile müslümanları memnun etmemiştir.

I. MEŞRUTİYET’İN İLANI-KANUN-İ ESASİYE(23 ARALIK 1876)

SEBEPLERİ:

1-)Tanzimat ve Islahat Fermanlarının istenilen sonucu vermemesi.

2-)Tanzimat döneminde Avrupa’ya gönderilen öğrencilerin ülkenin kurtuluşunu Meşrutiyet’in ilanında görmeleri.

3-)Osmanlı Devleti’ni yıkılmaktan kurtarmak.

4-)Azınlıkları Osmanlı yönetimine ısındırmak.

5-)Balkanlardaki isyanı önlemek.

6-)İstanbul konferansı kararlarını önlemek.

7-)Avrupa devletlerinin sempatisini kazanmak.

KANUN-İ ESASİYE’NİN ÖZELLİKLERİ:

1-)119 maddeden oluşur.Belçika anayasasından etkilenmiştir.

2-)Devletin yönetim şekli Meşrutiyettir.

3-)Anayasaya göre padişahın yanında yönetime katılan iki meclis vardır.Bunlardan Ayan Meclisi atama ile oluşturulurken Mebusan Meclisi üyeleri seçimle belirlenmiştir.

4-)Anayasaya göre vekiller heyeti meclise karşı değil padişaha karşı sorumludur.

6-)Yasama yetkisi Ayan meclisi ve Mebusan Meclisi’ne aittir.

7-)Yargı yetkisini bağımsız mahkemeler kullanır.

8-)Ayanlar Meclisi üyelerini padişah belirler ve ölene kadar vekillik ederler.

9-)Mebusların görevi 4 yıl sürelidir.

10-)Anayasaya göre padişah gerekli gördüğünde meclisi kapatabilmekte ve anayasayı askıya alabilmektedir.

11-)Padişah ülke bütünlüğü için gerektiğinde basına sansür uygulayabilmektedir.

12-)Padişah devletin emniyetini bozan kişileri

YORUM:

1-)Osmanlı tarihinde halk ilk defa yönetime katılmaya başlamıştır.(Seçme ve seçilme yani temsil hakkı kullanılmıştır.)

2-)Türk tarihinde ilk defa anayasal yönetime geçilmiştir.(ilk anayasasıdır.)

MEŞRUTİYET’NİN SONA ERMESİ:

Meşrutiyetin ilanından bir süre sonra Mebusan Meclisi açıldı.Mecliste bulunan 240 mebusun 60’ı hristiyandı.Bu mebusların şiddetle azınlık haklarını savunması ve 93 harbinin başlamasından dolayı Mebusan Meclisi bir süre kapatıldı.

II. MEŞRUTİYET(1908)

OLAYIN GELİŞİMİ:

1-)Meşrutiyet yanlıları (Jön Türkler) yurt dışında ve içinde dernekler kurdu.

2-)Bu dernekler daha sonra İttihat ve Terakki adı verilen cemiyete dönüştü.
3-)Cemiyetin en önemli amacı 1876 anayasasını tekrar yürürlüğe koymak ,Mebusan meclisinin açılmasını sağlamaktı.

4-)Padişah bu cemiyetlerin çalışmalarını önlemeye çalıştıysa da engelleyememiş ,cemiyet daha da güçlenmiştir.

AMAÇ:

Padişahın yetkilerini sınırlandırmak.

II. MEŞRUTİYET’İN İLAN EDİLMESİNDEKİ ETMENLER:

1-)Ülkenin çeşitli yörelerinde görülen ayaklanmalar.

2-)Dış baskılar.

3-)İngiltere ve Rus carının Reva’da görüşmesi.(Bakanların geleceği ve boğazların durumu.)

4-)Hürriyet ,vatan ve meşrutiyet için Osmanlı Aydınları’nın ayaklanması.

SONUÇ:

1-)İttihatçıların baskısı sonucu 23 temmuz 1908’de II. Meşrutiyet ilan edildi.

2-)İstanbul’da siyasi çekişmeler hızlandı ,İttihatçılar padişahı tahtan indirmek için çalışmalara başladı.

3-)Padişahın yetkileri sınırlandırıldı.

4-)31 Mart olayı oluştu.

31 MART OLAYI(13 NİSAN 1909)

OLAYIN GELİŞİMİ

1-)İttihatçılar meşrutiyetin ilanından sonra gurura kapılarak kendilerinden olmayan yöneticilere tepeden baktılar.

2-)Geniş bir hürriyet ortamı içinde İttihatçılar ve bazı zümrelerin siyasi menfaatlere girmeleri.

3-)Avrupa devletleri de tartışma ve mücadeleyi arttırıcı yönde tahriklere başladılar.

4-)Bunun üzerine meşrutiyet yönetimine karşı olanlar ayaklandı.

5-)II. Abdülhamit bu ayaklanmaları yatıştırmak için tedbir alamadı.

6-)İttihat ve Terakki İstanbul’daki karışıklığı durdurmak için Selanik’ten yardım istedi.Hareket ordusu gelerek ayaklanmayı bastırdı.

SONUÇLAR:

1-)II. Abdülhamit tahttan indirildi,yerine Mehmet Reşat geçti.(Ayaklanmada rolü olduğu düşüncesi yüzünden)

2-)İttihat ve Terakki Partisi görevi tamamen ele geçirdi.

NOT:

Bu olay devlet rejimini yıkmaya yönelik bir harekettir.

OSMANLI’YI KURTARMAYA YÖNELİK FAALİYETLER:

1-) OSMANLICILIK:

Osmanlı toprakları içinde yaşayan fertler arasında dil ,din ,ırk bakımından hiçbir fark gözetilmeden hepsinin aynı hak ve yetkiye sahip olmasıdır.

NOT:

1-)Milliyetçilik akımının güçlenmesi sonucu etkisini yitirdi.

2-)Bu akımın amacı birlik ve beraberliği sağlamaktı.

3-)Milliyetçilik akımının Osmanlı üzerinde yıkıcı etkileri karşı ortaya çıkmıştır.

4-)I. Balkan Savaşı Osmanlıcılık akımına kesin darbe vuran en önemli olaydır ,çünkü millet duygusunun en etkili olduğu dönemdir.

2-) İSLAMCILIK

1-)Bütün müslümanların birliğini savunan görüştür.

2-)I. Meşrutiyet yürürlükten kalkınca önemli gelişme gösterdi.

3-)1877-78 Osmanlı-Rus savaşından sonra önem kazanmıştır.

SEBEP:(Berlin Kongresinde Osmanlı’nın Avrupa topraklarını kaybetmesi kaybetmesi karşısında Asya’daki varlığını devam ettirmek ve buradaki topraklarını kaybetmek düşüncesi.)

4-)II. Abdülhamit bu fikirden faydalanmış ,iç ve dış yönetimde İslamiyet’i prensip olarak kabul etmiştir.

*Bu amaçla İngiltere ve Rusya’nın hakimiyeti altında yaşayan müslümanları lehine kullanmayı düşünmüştür.

3-) TÜRKÇÜLÜK

1-)Bir milletin din ,dil ,soy ve ülkü birliğinin oluşturulmasıdır.

2-)Osmanlıcılık ve İslamcılık akımları döneminde gelişme gösteremedi.

3-)II. Meşrutiyet döneminde Ziya Gökalp ile birlikte sosyolojik temellere oturtuldu.

4-)Türk milliyetçilği fikrini ön plana çıkardı.

5-)İttihatçılar bu fikri zamansız bir şekilde Turancılıka dönüştürdüler.

6-)Balkan savaşlarının olumsuz sonuçları Türkçülüke önem kazandırdı.

7-)Osmanlının I. Dünya savaşında yenilmesi Turancılıkı zayıflattı.

8-)Kurtuluş savaşının kazanılmasından sonra Turancılık tamamen reddedildi.”Vatan” kavramı olarak devam etti.

4-) BATICILIK

1-)Bu düşünce batılılaşma hareketleri ile başlamıştır.

2-)Batının sosyal, siyasi ve devlet görüşleri başlamıştır.

3-)Tanzimat batılılaşma hareketleri ile panel olarak gelişti.

4-)Bilimsel gelişmelere yer verilmemiş ,taklitten öteye geçilmemiştir.

5-)II. Meşrutiyet ile başlayıp günümüze kadar devam etmiştir.

NOT:

Bu fikir akımları arasında sosyal ve siyasi tartışma ve çatışmalar Osmanlı’yı yaşatmaktan çok yeni bir devletin kurulması için yapılmıştır.

XX. YY.’IN BAŞINDA OSMANLI’NIN YIKILMA SÜRECİNE GİRMESİ:

İTTİHAT VE TERAKKİ PARTİSİ:

1-)Önce cemiyet daha sonra siyasi parti olarak kurulan İ.P. Türk tarihinde rol oynayan önemli bir siyasi partidir.

2-)1889’da kurulan İttihat-ı Osmaniye Cemiyeti ile 1906’da kurulan Osmanlı Hürriyet Cemiyetinin 1907’de birleşmesi ile oluşmuştur.ş

3-)23 temmuz 1908’de II. Meşrutiyeti ilan etmiştir.

4-)17 aralık 1908’de Mebusan Meclisini açarak iktidara sahip olmuşlardır.

5-)İlk kez milliyetçilik görüşüne sahip yönetim kurmaya çalışmış ama başarıya ulaşamamıştır.

NOT:

Bu başarısızlıklar Osmanlının çöküşünü hızlandırmış ve Trablusgarp ,Balkan ,I. Dünya savaşlarının çıkmasına ortam hazırlamıştır.

BÖLÜM-3

OSMANLI TOPLUMUNDA DİNİ YAPI

1-)Osmanlı topraklarında yaşayan halk dini yönden müslümanlar ,hristiyanlar ve musevilerden oluşurdu.

2-)Ülkede yaşayan topluluklar din yada mezhep esansına göre teşkilatlanıp yönetilmişlerdir.

MÜSLÜMANLAR:

Osmanlının esas unsurudur.Çoğunluğu tarım ve zanaatla uğraşırdı.

HRİSTİYANLAR:

1-)Hristiyanlar içinde çoğunluğu ortodokslar meydana getirirdi.

2-)Ticaret ve tarımla uğraşırlardı.

3-)Askerlik görevi karşılığı cizre vergisi öderlerdi.

4-)1856 Islahat fermanı ile müslümanlarla aynı haklara sahip oldu.

5-)Osmanlı devlet yönetiminin zayıfladığı dönemlerde yıkıcı faaliyetlerde bulunmuşlardır.

MUSEVİLER:

1-)1492’de İspanya Endülüs Emevi devletinin yıkılması üzerine hristiyanların katliamından kaçan museviler Osmanlıya sığınmışlardır.

2-)Osmanlı bunlara adaletli davrandı ve ticaretle uğraştılar.

OSMANL TOPLUMUNDAKİ MESLEKİ ZÜMRELER:

Mesleki zümreler çiftçiler ,esnaf ve zanaatkarlar ,tüccarlar ve göçebelerden meydana gelmiştir.

ÇİFTÇİLER:

Tarımla uğraşan gruptur.Ekip biçtikleri topraklarıboş bıraktıkları zaman kendilerinden çiftbozan vergisi alınırdı.

ESNAF VE ZANAATKARLAR:

1-)Çeşitli iş kollarında çalışan gruptur.Lonca adı verilen teşkilata sahiptirler.

2-)Bu teşkilatın kökü ahilik geleneğine dayanır.

3-)Çıraklık ,kalfalık ,ustalık gibi önemli hiyerarşık bölümleri vardır.

TÜCCARLAR:

Ticaret alanında faaliyet gösteren gruptur.

GÖÇEBELER:

Dağlarda ,bozkırlarda yaşarlar.Bunların devleti ile olan “kethuda” yürütürdü.Asıl iileri hayvancılıktı.XVII. yy’da Anadoluda asayiş giderek bozuldu ve üretim azaldı.

OSMANLI TOPLUM YAPISINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER:

SEBEPLERİ:

1-)NÜFUS ARTIŞI:

Ülke toprakları ve ekilebilen arazinin aynı oranda artmaması.

2-)DİRLİK SİSTEMİNİN BOZULMASI:

Hayat pahalılığının artması ,tımarlı sıpahi ve cebeli beslemekteki zorlanmalar.

3-)İÇ KARIŞIKLIKLAR:

Tımar sisteminin bozulması ile ortaya insanlar çıkmıştır.(Celali isyanları)

4-)DIŞ SEBEPLER:

Coğrafi keşifler ,deniz ticaret yollarının değişmesi ,Avrupa’nın Amerika’ya ve Afrika’ya yayılması ve zenginleşmesi.

XVIII. YY.’DA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER:

a-)KİMLİK DEĞİŞTİRME:

Bu yy’da Osmanlı yönetici kadrolarında kimlik değişikliği ortaya çıktı.

1-)Askeriye içinde kalemiye zümresinin önemi arttı

2-)Avrupa ülkelerinden yabancı uzman getirildi.

3-)Devşirme uygulanamaz hale geldi.

b-)AYAN VE EŞRAFLIK:

1-)Osmanlının klasik döneminde ayan ve eşraflarda vardı.Görevi halk ile yönetim arasında aracılık yapmaktı

2-)Merkezi yönetimin zayıflaması ,tımar sisteminin bozulması sonucu devlet topraklarını ele geçirmiş ,devletin temsilcisi durumuna gelmişlerdir.

3-)İltizam usulünden faydalanmış ,çiftçiye borç vererek zenginleşmişlerdir.

4-)Ayanlar beylerbeyliği ve sancakbeyliği gibi yüksek makamlara getirilmişlerdir.

5-)İltizam usulünün bozulmasından sonra malikane sistemine geçildi.

MALİKANE SİSTEMİ:

Devlet 1695’te vergi getirecek toprakların büyük bölümünü mukattalara ayırdı. Bu topraklar yüksek dereceli devlet görevlerine ve sancak ilerigelenlerine hayat boyu kiralık verildi.

*Ayanlar malikane sisteminden faydalanarak bölgelerindeki gelir kaynaklarını ele geçirdiler.Vergi tahsil etmeleri ve devlet maliyesine borç vermeleri onların önemini arttırdı.

NOT:

1-)1768-1774 Osmanlı-Rus savaşında Devlet malı yardım ,asker toplama konusunda ayanlara başvurdu.Bu olaylar halkın gözünde ayanlara itibar kazandırdı.

2-)1808’de devletin ayanlarla imzaladığı Sened-i İttifakla onların varlığı tanındı.

TANZİMAT VE SONRASINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER:

1-)Enderun ve medrese dışında yetişen ,memur adı verilen bürokratlar ortaya çıktı.

2-)Bu memurlar Osmanlının çağa ayak uydurabilmesi için reformlar yaptılar.(Tazminat ve ıslahat gibi)

3-)Tanzimat döneminde açılan okullarda memur yetişmeye başlayınca farklı zihniyetler ortaya çıktı.

TANZİMAT VE SONRASI NÜFUS HAREKELERİ VE YAPILANMALAR:

1-)Osmanlı XIX. yy.’da nüfus ve göç hareketleri açısından farklılıklar yaşandı.

2-)Devletin toprakları küçülürken nüfusu arttı.Çünkü kaybedilen topraklardaki türk ve müslüman halk baskı ve katliamlar sonucu Anadolu ve Rumeli’ye göç etti.

GÖÇ HAREKETLERİ:

1-)XIX. yy. başlarında Osmanlı-Rus Savaşı (400 bin kişi)

2-)Bükreş antlaşması ile sonuçlanan Osmanlı-Rus Savaşı sırasında(200 bin kişi)

3-)Mora’daki Rum isyanı ve Eflak-Boğdan’daki karışıklıklar sonucu ile yapılan göçler.

4-)Kırım Savaşı ve sonucunda(Kırım Türkleri ,600 bin kişi)

5-)93 Harbi sonunda Kafkasya ve Rumeli’den göç edenler(yaklaşık 1 milyon)

6-)BU arada 1848 ihtilalinden sonra Macaristan ve Polonya’dan Osmanlı’ya göç edenler(mülteci sorunu)

NOT:

Bu gelişmeler klasik Osmanlı toplum yapısını değiştirmemiş ,kozmopolit tabakaların oluşmasına yol açmıştır.

YENİ HAYAT TARZI:

1-)Batıdan gelen etkiler ve teknik yenilikler saray ,şehir ,hayat tarzını önemli ölçüde etkiledi.

2-)II. Mahmut kıyafet değişikliği yaptı.

3-)Din dışı eğlence türü günlük yaşama girdi.

4-)Avrupa malı kullanma eğilimi hızla arttı.

5-)Avrupa tarzında piyesler sahneye konuldu.

6-)Mimari alanda batı etkisi artmaya başladı.

7-)Yeni eğitim kurumlarının açılması ile külliyeler önemini kaybetti.

8-)Kadın ve erkekler bir arada eğlenmeye başladı.

NOT:

Taşrada günlük hayat mistik düşünceden kaynaklanan bir tefekkül içinde eski meslek ve yaşamlarını sürdürmüşlerdir.

BÖLÜM-4

OSMANLI’DA EKONOMİK HAYAT

a-) TOPRAK YÖNETİMİ

1-)Öşri(Öşüriye)

2-)Haraci

3-)Miri(Emiri)

a- Dirlik

*Has

*Zeamet

*Tımar

- Eşkinci

- Muhtahfaz

- Hizmet

b-Havs-ı hümayun (mukataa)

c-Paşmaklık

d-Malikane

e-Vakıf

f-Yurtluk

g-Ocaklık

h-Mülk-Arazi

1-) ÖŞRİ(ÖŞÜRİYE)

1-)Fetihten önce yerli müslümanlara ait olan ya da sonradan müslümanların yerleştikleri topraklardır.

2-)Bu topraklar sahibinin mülkü olup istedikleri gibi tasarruf edebilir ve öldükten sonra varislerine kalabilirdi.

3-)Devlet bu toprak sahiplerinden toprak üretim vergisi denilen öşür vergisi alırdı.

2-)HARACİ

1-)Müslüman olmayan yerli halkın elinde bulunan topraklardır.

2-)Toprak sahipleri toprağından tasarruf edebilir, varislerine miras bırakabilirdi.

3-)MİRİ(EMİRİ)

1-)Devlete ait topraklardır.

2-)Ekilip biçilmesi ve işlenmesi hakkı eski sahipleri üzerine bırakılmıştır.

a-)DİRLİK

Osmanlı’larda devletin divan ve memur üyelerine hizmet karşılığı verdikleri topraklardır.

ÖZELLİKLERİ:

1-)Dirlikler toprağın büyüklüğüne göre değil ,dirlik sahiplerine göre ayrılmıştır.

2-)Dirlik sahipleri kendisine verilen toprağı mutlaka işletmek zorundadır.Bu hususta üç yıl üst üste kullanılmayan toprak bir başkasına verilirdi.

AMAÇ:

1-)Üretimin devamlılığını sağlamak.

2-)Devletin giderlerini azaltmak.

3-)Vergilerin toplanmasını kolaylaştırmak.

4-)Tımarlı sipahileri oluşturmak ve beslemek.

NOT:

Devlet arazilerinin en geniş olanıdır.

*HAS:Yıllık geliri 100 binden fazla olan dirliklerdir.Padişah ,vezirler ,beylerbeylerine verilirdi.Bunlar da gelirine göre asker beslemek zorundadır.

*ZEAMET:20 bin-100 bin arasındaki dirliklerdir.Defterdar ,kale komutanları ,divan katiplerine verilirdi.

*TIMAR:3 bin-20 bin arasındaki dirliklerdir.Askerlere ,memurlara verilirdi.

---EŞKİNCİ:Savaşta faydalı iş yapan kişilere verilirdi.

---MUHTAHFAZ:İmam ,hatiplere verilirdi.

---HİZMET:Sarayda çalışanlara verilirdi.

NOT:

Tımar gelirinin3 bine kadar olan kısmına “kılıç” denirdi.

b-)HAVS-I HÜMAYUN

1-)Geliri doğrudan devlet hazinesine giren topraklardır.(Padişaha gelir olarak ayrılır)

2-)Mukataa ve iltizam usulü ile toplanır.

c-)PAŞMAKLIK

Padişah kızlarına ve ailesine ayrılan toraklardır.

d-)MALİKANE(ARPALIK)

Devlet adamlarına üstün hizmetleri sebebi ile mülk olarak verilen topraklardır.

ÖZELLİKLERİ:

1-)Bu toprakların mülkiyeti şahıslara aittir.

2-)Ancak tasarruf yetkisi devletin olup istediği kimseye verilebilirdi.

e-)VAKIF

Gelirleri hayır kurumlarına bırakılan topraklardır.

f-)YURTLUK

Geliri sınır boylarındaki askerlere verilen topraklardır.

g-)OCAKLIK

Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine verilen topraklardır.

NOT:

1-)Her iki toprak alınıp satılmaz ,bağışlanamaz.

2-)Şahıslar öldüklerinde toprak çocuklarına miras kalabilir.

h-)MÜLK-ARAZİ

Şahıslara mülk olarak verilen topraklardır.Alınıp satılabilir.

TOPRAK YÖNETİMİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLER:

1-)XVII. yy’dan itibaren öşri topraklar köylünün elinden çıktı ve ayan ,eşraf denilen kişilerin eline geçti.

2-)Zeamet ve tımar ise hak edenlere verilmedi.

3-)XIX. yy’da tımar sistemi tanzimat ile birlikte kaldırıldı.

4-)1847’de miri toprakların miras yolu ile evlada kalma hakkı genişletildi.

5-)1858’de çıkarılan arazi kanunnamesi uygulanmaya girdi.Topraktan alınan bütün vergiler kaldırıldı ve tapu nizannamesi çıkarıldı.

TARIM:

1-)Osmanlı ekonomisinin temeli tarıma dayanıyordu.

2-)Tarımın temelini tımar sistemi oluşturuyordu.

HAYVANCILIK:

Göçebelerin en önemli gelir ve geçim kaynağıdır.

MADENCİLİK:

1-)Demir madeninin ilk işletilmesiOsman Bey zamanında olmuştur.

2-)1861’de ilk Osmanlı Maden Kanunu çıkarıldı.

TİCARET:

1-)Ticaret kara ve deniz olmak üzere ikiye ayrılmıştır.Bütün yollar İstanbul’da toplanmakta ve buradan başlamaktadır.

2-)Anayollar “debentçi” denilen görevlilerin kontrolü altındaydı.

3-)İlk bedesten Bursa’da Orhan Bey zamanında yapılmıştır.

4-)Bedestenin en büyüğü I. Mehmet zamanında İstanbul’da yaptırılmıştır.(kapalı çarşı)

5-)Çarşı ve pazar yerleri muhtesip ve eminlerin denetimi altındaydı.

DIŞ TİCARET:

1-)XIV. yy. sonlarından itibaren dış ticaret gelişti.

2-)XVII. yy.’da dünya ticaret yollarının değişmesi Osmanlı dış ticaretini olumsuz yönde etkiledi.

3-)XIX. yy.’da dış ticaret büyük ölçüde yabancıların ve azınlıkların eline geçti.

TİCARET YOLLARININ DEĞİŞMESİ:

1-)Keşiflerin sonucu Osmanlı ticaret limanları önemini kaybetti.

2-)Yeni ticaret yollarına uzak kalması nedeni ile ekonomik yönden yoksullaştı.

KAPİTÜLASYONLAR:

1-)Orhan Bey’in Cenevizliler’le yaptığı ticari antlaşma ilk ayrıcalık olmuştur.

NOT:

Avrupa dokunma sanayinin başlıca hammaddesi olan “ şap”ın Manisa’daki tekelini uzun bir süre için Cenevizlilere vermiştir.

2-)I. Mehmet 1479’da Venediklilere serbest ticaret yapma hakkı verdi.

3-)I. Süleyman 1535’de Fransa’ya geçici imtiyaz verdi.

4-)I. Mahmut 1740’da Fransa’ya sürekli imtiyaz verdi.

5-)II. Mahmut’un 1838’de İngiltere’ye Balta Limanı Antlaşması ile taviz vermesi Osmanlı’da bağımsız bir dış ticaret politikası izleyebilme imkanı bırakmadı ve Osmanlı açık Pazar haline geldi.

6-)Lozan ile kaldırıldı.

DIŞ BORÇLAR:

1-)İlk borçlanma 1854’te Kırım Savaşı sonrasında başladı.1877’ye kadar devam etti.

2-)1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Osmanlı’ya yüklenen savaş tazminatı mali durumu daha da kötüleştirdi.

3-)20 ocak 1881’de borçları geri ödemek için Avrupa Devletleri tarafından düyun-u umumiye idaresi kuruldu.

4-)Bu idare borçlara karşılık tuz ,tütün ,ipek ,maden gibi gelir kaynaklarının işletmesinin denetlenmesini üzerine aldı.

5-)Borçlar Lozan Antlaşması ile çözümlendi.

BÖLÜM-5

EĞİTİM VE ÖĞRETİM

1-)Osmanlı’da eğitim ve öğretim faaliyetlerini ilmiye sınıfı yerine getirir.

2-)Eğitim ve öğretim işleri dine dayanmaktadır.

3-)Eğitim faaliyetleri yaygın ve örgün örgün eğitim kurumlarında yapılır.

4-)Eğitim kurumlarının amacı dinine ve milletine bağlı ,samimi müslümanlar ,askeri ve ilmiye sınıfına insan yetiştirmektedir.

5-)Askeri sınıfa insan yetiştiren en önemli eğitim kurumu enderun mektebidir.

6-)İlmiye sınıfı ise medreselerden yetişir.

OSMANLI’DA EĞİTİM VE ÖĞRETİM KURUMLARI

HALK EĞİTİMİ:

Medrese ve mekteb dışındaki kurumlarda verilen eğitimdir.Halk eğitiminin yapıldığı kurumlar:

1-)Camiler

2-)Tekkeler

3-)Dergahlar

4-)Saraylar ,kütüphaneler ,kahvehaneler

MESLEKİ EĞİTİM:

Esnaf olmak isteyenlerin yetiştiği okuldur.Mesleki eğitimin en yaygın yapıldığı yer lonca teşkilatıdır.

İLK ÖĞRETİM:

Eğitimin ilk basamağı sıbyan mektebidir.Bunlara mahalt mektebi de denilmektedir.

ORTA VE YÜKSEK ÖĞRETİM:

Bu kurumların temelini medreseler oluşturur.

MEDRSESLER:

1-)Talebenin ilim öğrendiği yerdir.Vakıflar tarafından kurulmuştur.

2-)İlk Osmanlı medresesi Orhan Bey tarafından İznik’te yapılmıştır. Sonradan Bursa ve Edirne’de yapılmıştır.

3-)Üç bölümden meydana gelmiştir.Hariç ,Dahil ,Şahindir.

4-)Rumeli’de Türk kültürünün hızla yayılmasını sağlamıştır.İlk ve en önemli gelişme II. Mehmet zamanında yapılmıştır.(Sahn-ı Seman medreselerinin kurulması.)

5-)I. Süleyman zamanında Süleymaniye medresesi kuruldu.

6-)Medreselerde Kur’an ,hadis fıkıh ,kelam ,tefsir ,siyer ,felsefe ,matematik ,tıp ,astronomi ve fen bilimleri gibi dersler okutulurdu.

ENDERUN MEKTEBİ:

1-)Medrese dışında en önemli okul sarayda bulunan Enderun’dur.

2-)II. Murat döneminde kurulmuştur.

3-)Devlet memuru yetiştiren okuldur.

4-)Devşirme yolu ile toplanan öğrencilerin zeki ve kabiliyetli olanlar okurdu.

BÖLÜM-6

OSMANLI’NIN EĞİTİM VE ÖĞRETİMİNDEKİ DEĞİŞMELER(BATI TARZINDA AÇILAN OKULLAR)

1-)İlk değişiklik askeri kurumlarda görülmüştür.(I. Murat ,III. Mustafa ,I. Abdülmelik ,III. Selim .)

2-)II. Murat ve tanzimat dönemlerinde;

a-)Yeni çeri ocağı kaldırıldı.

b-)İlk öğretim mecburi hale getirildi.

c-)Orta okullar seviyesinde “rüştiye” adı verilen okullar açıldı.

d-)Avrupa’ya ilk defa öğrenci gönderildi.

NOT:

Tanzimatla birlikte ilk kez devlet dairelerinin kurulmasıyla buralarda çalışacak bürokratları yetiştirmek için yeni okullara ihtiyaç duyuldu.

3-)1857’de kurulan maarif-i umumiye nezareti (genel eğitim bakanlığı) ile ilk kez bir eğitim bakanı Osmanlı kabinesine girmiş oldu.

4-)1846’da darül fünun açıldı.

5-)1848’de darül muallim açıldı.

6-)1843’de Darüşşafaka açıldı.

7-)1869’da çıkarılan maarifi umumiye nizannamesine göre eğitim ve öğretim 3 aşamalı hale geldi.

İLKÖĞRETİM:

a-)Sıbyan mektebi(anaokulu)

b-)İptidaiye mektebi(ilk okul)

c-)Rüştiye mektebi(orta okul)

d-)İdadiler ve Sultaniler(lise)

e-)Darül fünun(üniversite)

NOT:

Osmanlı tarihinde ilk milli eğitim bakanlığı maarifi umumiye nezareti adıyla 1851’de kuruldu.

8-)1847’de mektebi ziraat açıldı.

9-)1859’da mektebi mülkiye açıldı.

10-)1866’da mektebi mülkiye-i tıbbiye açıldı.

11-)1874’de hukuk okulu açıldı.

12-)1881’de ticaret okulu açıldı.

13-)1881’de sanat okulu açıldı.

AZINLIK OKULLARI:

1-)1859’da İngiliz kız okulu açıldı.

2-)1905’de İngiliz erkek okulu açıldı.

3-)1882’de Avusturya erkek lisesi açıldı.

4-)Fener rumi okulu ile Papaz okulu açıldı.

5-)1897’de Osmanlı sınırları içinde yabancı okulların sayısı şunlardır:Amerika okulları 131 ,Fransız okulları 129 ,İngiliz okulları 60 ,Alman okulları 22 ,İtalyan okulları 22 ,Avusturya okulları 11 ,Rus okulları 7 ,İran okulları 4 .

NOT:

1869 maarifi umumiye nizannamesine göre devlet ilk defa azınlık ve yabancı okulların eğitim programını denetim etme hakkını almıştır.

MEDRESENİN BOZULMA SEBEPLERİ:

1-)Pozitif bilimlerin terkedilmesi.

2-)Ulema çocuklarına müderrislik verilmesi.

3-)Öğrencilerin medreselerde iyi eğitim görmeden müderris olması.

OSMANLI DEVLETİ’NDE TÜRK KÜLTÜRÜNÜN GENEL ÖZELLİKLERİ

1-)Bir milletin ,tarihi gelişme içinde meydana detirdiği büyük maddi ve manevi değerlerin bütününe kültür denir.

2-)Osmanlı-Türk kültürü İslam öncesi Türk Kültürü ile İslam kültürünün bir sentezi olarak ortaya çıkmıştır.

ÖZELLİKLERİ:

1-)DEVAMLILIK VE YAYGINLIK:

Türk kültürünün yaygınlığının en belirgin özellikleri mimari eserlerdir. Osmanlı gittiği yerlerde ilk iş olarak bayındırlık eserleri yapmışlardır.

2-)DEMOKRASİYE AÇIK OLMASI:

Osmanlı toplumunun en önemli özelliği dini hoşgörüdür.

3-)SINIFSIZ TOPLUM:

Osmanlı toplumu sınıfsız bir millettir. Yani asiller ve kast sistemi yoktur.

4-)TOPLUMUN BÜTÜNLEŞMESİ:

Bütünleşme ise toplumun bir amaç etrafında birleşmesi ile gerçekleşir.Osmanlı devrinde Ahilik ,Lonca ,Tekke ,Tarikatlar ve medreseler toplumun örgütlenmesinde önemli görevleri yerine getirmişlerdir.Hatta tekke ve medreseler kültür birliğinin sağlanmasında büyük rol oynamışlardır.Tekke ve medreselerde yaygınlaşan düşüncenin temeli hoşgörüye ,insan sevgisine ve kardeşliğe dayanır.

5-)ADALETLİ YERLEŞTİRMEK VE YAYMAK:

Osmanlı tüm bireyleri için adaleti yaygınlaştırmayı gaye edinmiştir.Devlet ,insani ve hoşgörülü bir yapıya sahipti.Diğer kültürleri kendi kültürleri içinde eritmeyi düşünmemiş olanlara karşı hoşgörü göstermiştir.

6-)MADDİ VE MANEVİ FEDAKARLIK:

Osmanlı kültürünün özünde fedakarlık vardır.Fedakarlığın en büyüğü din ve devlet için yapılandır.

7-)İLİME VE SANATA DEĞER VERME:

Padişahlar bilginleri ve ilim adamlarını himaye etmişler ve böylece ülkede ileri bir kültür ortamı oluşmuştur.

8-)TÜRKLÜK:

Fikir ve kültür bakımından tamamen Türk devleti olmasıdır.

*Osmanlı dönemi Türk kültürü II. Mehmet zamanında olgunlaştı ,I. Süleyman zamanında klasik ve ideal şekline ulaştı.

BATININ TÜRK KÜLTÜRÜNE ETKİLERİ

1-)XVII. yy’dan itibaren Osmanlı dönemi türk kültürü değişen dünya şartları ile karşılaştı.

2-)XVIII. Yy’da bilimteknik ve askeri konularda Avrupa’nın üstünlüğü kabul edilmiş ,batılılaşma hareketine girilmiştir.

3-)Bunun sonucunda türk kültürü kendi kimliğini korumaya ve dünya şartlarına uyum sağlamaya çalışmıştır.

4-)Lale devri ile başlayan batılılaşma hareketi II. Mahmut dönemiyle devam etti.Tanzimat devrinde batılılaşma hareketi daha da hızlandı ve Türk ayanları arasında tartışmalar başladı.

YAZI ,DİL VE EDEBİYAT:

1-)Türkler uzun süre Arap alfabesini kullanmıştır. Sebebi Arap alfabesinin Türkçe’ye uygunluğu değil ,Kuran’ın Arapça harflerle yazılmış olmasıdır.

2-)Osmanlı’da yazışma dili türkçedir.

3-)Din ve ilim olarak Arapça ,edebiyat dili olarak Farsça’yı kullanmıştır.

4-)Türkçe kısa zamanda ilim ,edebiyat ve şiir dili haline geldi.(1409’da Süleyman Çelebi’nin yazdığı mevlid)

5-)II. Mehmet’ten sonra birçok Arapça ,Farsça kelime Türkçe’ye girmeye başladı.Üç dilin zamanla karışması sonucu ortaya Osmanlıca çıktı.

6-)Bu dönemde edebiyat divan ,halk ve tekke edebiyatı olmak üzere üç bölümden ayrılmıştır.

A- DİVAN EDEBİYATI:

Arap ve Fars edebiyatının etkisi altında saray ve medrese çevresinde meydana getirdikleri edebiyattır.

ÖZELLİKLERİ:

1-)İlk örnekleri XIII. yy’da vermiş ,XVI. yy’da gelişme göstermiştir. XVI. yy’da en üst seviyeye ulaşmıştır.(Baki ,Fuzuli vb.)

2-)Divan şiirinde kaside ,gazel ,mesnevi ,rubal türleri yazılmıştır.

3-)XIX. yy’ın sonlarında tarihe karışmıştır.

B- HALK EDEBİYATI:

Halk edebiyatının temeli toplumun sesi olan ozanlar tarafından atılmıştır.

C- TASAVVUF (TEKKE) EDEBİYATI:

ÖZELLİKLERİ:

1-)Tekkeler ve tarikatlarda yetişen şairler eliyle gelişen edebiyattır.

2-)XIV. yy’da tekke edebiyatı büyük gelişme gösterdi.

3-)XVII. yy’da Türkçe’nin hakimiyeti alanı genişledi ve İran etkisinden kurtuldu.

4-)XVIII. yy’da tekke edebiyatı duraklama dönemine girmiştir.

5-)Bu yy’da resmi tarih yazıcılığı dan vak’anüvislik kuruldu.(Peçevi ,Keçecizade Naima Efendi bu dönemde yetişmiştir.)

BASIN-YAYIN

1-)Basının en önemli unsuru matbaadır.İlk matbaa 1727’de kurulmuştur. (İbrahim Müteferrika ve Saim Efendi)İlk eser “Van Kulu Sözlüğü”dür.

2-)İlk gazete II. Mahmut zamanında çıkarılan “Takvim-i Vakai”dir.

3-)Türkçe olarak yayınlananilk özel gazete “Ceride-i Havadis”dir.

4-)1860’da Şinasi ve Agah Efendi tarafından ilk özel Türk gazetesi olan “Tercüman-ı Ahval” çıkarıldı.

5-)İlk dergi “mecmua-i Fünun” adı ile çıkarıldı.

6-)1862’de ilk resmi dergi olan “Mir At” yayınlandı.

7-)1867’de “Muhbir Gazetesi” çıkarıldı.

8-)1871’de “İbret Gazetesi” çıkarıldı.

9-)II. Abdülhamit döneminde Sabah ,Vakit ,Tercüman-i Hakikat gazeteleri çıkarıldı.

10-)Düşünce hayatını besleyen kaynak “İslam Dini”dir.

11-)Düşünce hayatının geliştiği kurumların başında tekke ve medreseler gelir.

12-)XVII. yy’ın başlarından itibaren düşünce hayatında değişiklikler görülmeye başladı.

13-)Tanzimat dönemi aydınları Osmanlıcılık ,İslamcılık,Batıcılık akımlarını ortaya çıkardı.

XIV. ,XV. ve XVI. YY.’LARDA BİLİM:

1-)Osmanlı’da bilim alanındaki ilk teşkilatlanma Orhan Bey zamanında oluşmuştur.

2-)İlk bilim adamı Davud-ı Kayseri’dir.

3-)II. Mehmet döneminde bilim alanında önemli gelişmeler oldu.(Ali Kuşçu ,Uluğ Bey ,Akşemseddin ,gibi dini ilimlerde ,matematik ,astronomi alanlarında bilginler yetişti.)

4-)Astronomide dikkat çeken bilim adamı Takıyuddin Mehmet’tir.

5-)Tıpta Mukbilzade mümin devrin tıp bilginlerindendir. Sabuncuoğlu Şerafettin ve Ahi Mehmet Çelebi XV. yy’nın önemli tıp bilginlerindendir.

6-)I. Selim ve I. Süleyman dönemlerinde Zembilli Ali Cemali Efendi ,Şemseddin Ahmet (İbn-i Kemal) gibi önemli bilim adamları yetişmiştir.

7-)Osmanlı tarihçiliği II. Murat ve özellikle II. Mehmet döneminde önemli gelişme gösterdi. Aşık Paşazade’nin Tevarih-i Al-i Osman’ı ,I. Süleyman devrinde Hoca Saadeddin Efendi yetişmiştir.

8-)Ünlü İslam bilgini Fahrettin Razi ,molla feneri Ebu Suud Efendi’dir.

XVII. YY’DA BİLİM:

1-)Bu dönemin en önemli bilim adamı Koçi Bey’dir.(III. Murat’a sunduğu rapor)

2-)Naima Efendi.(tarihçi)

3-)Katip Çelebi ,Evliya Çelebi.(coğrafyacı)

XVIII. YY’DA BİLİM:

1-)Bursalı İsmail Hakkı Efendi.(Dini İlimler)

2-)Erzurumlu İbrahim Hakkı Efendi.(tasavvuf ve ahlak)

XIX. YY’DA BİLİM:

Askeri okullarda ve batı tarzında açılan sivil okullarda okutulmak amacıyla bir çok bilimsel eserler tercüme edildi.(Mecelle ,Tarih-i Hikmet ,Kısası Enbiye)

GÜZEL SANATLAR:

1-)Kurtuluş döneminde Osmanlı Sanatı Anadolu Selçuklu Sanatından etkilenmiştir.

2-)Yükselme döneminde “Klasik Osmanlı Mimarisi” denilen bir sanat uslübu gelişmiştir.

3-)Bu dönem sanatın zirvede olduğu dönemdir ;çünkü Mimar Sinan yetişmiştir.

OSMANLIDA BAŞLICA SANAT DALLARI:

MİMARİ:Osmanlı mimarisi kendi içinde üç ana bölüme ayrılmıştır:

a-)ERKEN DEVİR:Osmanlı Mimarisi Anadolu Beylikler döneminde ortaya çıkan mimari uslübun devamıdır.(İznik ,Yeşikamı ,Ulucami ,Beyazıt Cami)

b-)KLASİK DEVİR:XVI. yy Mimar Sinan dönemidir.Süleymaniye ve Selimiye camileri önemli eserleridir. Ayrıca sivil mimaride Topkapı Sarayı en güzel örnektir.XVII. yy’da Mimar Mehmet Ağa Sultan Ahmet Camisini yaptırmıştır.

c-)GEÇ DEVRİ:XVIII. yy Osmanlı mimarisi Avrupa mimarisi etkisinde kalmış ,barak tarzı eserler yapılmıştır.(Nur-u Osmaniye cami)

*XIX. yy’da geleneksel Osmanlı mimarisinden tamamen uzaklaşıldı. Avrupa Sarayları örnek alınarak Dolmabahçe ,Çırağan ,Yıldız sarayları yapıldı.

NOT:

Camiler dışında medreseler ,türbeler ,imarethaneler ,hastaneler ,hamamlar ,köprüler ,çarşılar ,bedestenler yapılmıştır.

DOKUMACILIK:XVI. yy’da gelişme gösterdi.

MİNYATÜR:Osmanlı’da el yazmalarını süsleyen resimlere minyatür denir. XVI. yy. minyatürün gelişme dönemidir. XIX. yy’da minyatür özelliği kaybedildi.

CİLTÇİLİK:XV. ve XVI. yy’larda büyük gelişme gösterdi. XVII. yy’da gerilemeye başladı.

TEZHİP:El yazması kitapları süsleme sanatıdır.II. Mehmet döneminde olgunlaştı. XVIII. yy’dan sonra gerilemeye başladı.

ÇİNİCİLİK:Osmanlı’nın kuruluşundan itibaren gelişme gösteren bir sanat dalıdır. İznik ve Kütahya Çiniciliğin merkezidir. XVI. yy. Osmanlı çini sanatının en gelişmiş olduğu dönemdir. XVIII. yy’da gerilemeye başladı.

HAT SANATI:Güzel yazı yazma sanatıdır.En gelişmiş şekilleri kufi ,sülüstür.

CAM SANATI:XVI. yy’da gelişme gösterdi.

OYMACILIK:Taş ve ahşap oymacılığı olarak gelişmiştir.

KAKMACILIK:Metal ,taş ve ahşap üzerine açılan yuvalara açılan altın ,gümüş ,sedef ,fildişi gibi değerli taşları gömerek yapılan sanattır.

NAKKAŞLIK:El yazmalarının ,minyatürlerinin ve tezhiplerinin yapıldığı sanattır.

MUSİKİ:

1-)Osmanlı musikisi dört alanda varlığını sürdürmüştür.

2-)Halk ,tasavvuf ,mehter ve sanat müziğidir.

3-)İlk mehter Osman Bey tarafından kurulmuştur. II. Mahmut 1826’da Yeniçeri Ocağı ile birlikte kaldırmıştır.

4-)Osmanlı’da musiki aynı zamanda akıl hastalarını tedavi için kullanılmışır.

5-)XVII. ve XVIII. yy’larda gelişme gösterdi.

6-)XVII. yy’da Hri Mustafa Efendi yetişti.

7-)XIX. yy’da mızıka-yı hümayun kuruldu.

8-)Abdülmecit döneminden itibaren batı müziği ön plana çıktı. Bununla birlikte bu dönemde yetişen bestekarlar Türk musikisini korumak için çok çaba harcadılar.

9-)Bu yüzyılın büyük bestekarları ve bilginleri İsmail Dede Efendi ,Hacı Arif Bey ,Tamburi Cemil Bey’dir.